W minionych miesiącach premierę miały cztery części Piątego Raportu Oceniającego IPCC. Prezentujemy podsumowanie najważniejszych faktów zawartych w tym kompendium wiedzy o klimacie.

Cztery premiery

Raporty Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu IPCC to obszerne kompilacje wiedzy o klimacie. Ich przygotowanie zajmuje kilka lat. Trzy grupy robocze pracują nad trzema najważniejszymi aspektami zmian klimatu.

• Pierwsza Grupa Robocza (WG1) tworzy dokument pod tytułem „Fizyczne podstawy zmian klimatu” („The Physical Science Basis”).
• WG2 pracuje nad częścią pt. „Skutki, adaptacja i podatność na zmiany klimatu” („Impacts, Adaptation, and Vulnerability”).
• WG3 opracowuje część pod nazwą „Łagodzenie zmian klimatu” („Mitigation of Climate Change”).

Te pokaźne dokumenty nazywa się skrótowo raportami lub raportami odpowiedniej grupy roboczej. Jako pierwszy powstaje raport WG1 (najnowszy miał premierę we wrześniu 2013), a na jego podstawie dopracowuje się raporty grupy II i III (te ogłoszono wiosną 2014). Na koniec przygotowuje się „Raport Syntetyczny” („Synthesis Report”) – skrócone podsumowanie wkładów wszystkich grup roboczych. Każdy z tych czterech dokumentów opatrzony jest Streszczeniem dla Decydentów.

Jest coraz cieplej i to nasza wina

„W każdej z ostatnich trzech dekad na powierzchni Ziemi było cieplej niż w poprzedniej i jednocześnie cieplej niż w którejkolwiek z wcześniejszych dekad od roku 1850.” - czytamy w raporcie. W latach 1880-2012 średnia temperatura powierzchni Ziemi wzrosła o 0,85 ± 0,2°C. Ogrzewa się nie tylko atmosfera, największym odbiorcą energii akumulującej się w ziemskim układzie klimatycznym jest ocean.

O postępującym ociepleniu świadczą także inne wskaźniki, np. wzrost poziomu morza (w latach 1901-2010 podniósł się o 19 ± 2 cm), spadek masy lądolodów Grenlandii (średnio o 215 ± 58 Gt rocznie w latach 2002-2011) i Antarktydy (średnio o 147 ± 75 Gt rocznie w latach 2002-2011), spadek zasięgu lodu morskiego w Arktyce (średnio o 3,5 - 4,1% na 10 lat w okresie 1979-2012) i inne. IPCC zwraca także uwagę na niepokojące zjawisko związane nie tyle z samym klimatem, ile ze wzrostem koncentracji dwutlenku węgla – chodzi o zakwaszenie oceanu. Od początku ery przemysłowej koncentracja jonów wodorowych w wodzie oceanicznej wzrosła o 26%.

Raporty IPCC opierają się na analizie opublikowanych prac naukowych (tzw. artykułów recenzowanych). Wyników badań stale przybywa, stąd w raporcie mógł znaleźć się wniosek, że „dowody na wpływ człowieka są teraz mocniejsze w porównaniu do raportu AR4 z 2007 roku. Jest niezwykle prawdopodobne, że wpływ człowieka na obserwowane od połowy XX wieku ocieplenie jest dominujący”. „Niezwykle prawdopodobne” w języku IPCC oznacza prawdopodobieństwo powyżej 95%.

Najważniejszym czynnikiem wywołującym zmiany klimatu jest związany z działalnością człowieka wzrost zawartości gazów cieplarnianych w powietrzu. Największą rolę odgrywa niezmiennie dwutlenek węgla emitowany przede wszystkim w wyniku spalania paliw kopalnych.

Będzie gorzej 

Raporty IPCC nie pozostawiają wątpliwości co do tego, co czeka Europę w nadchodzącym stuleciu. Musimy wszyscy przygotować się na częstsze i coraz dłuższe fale upałów oraz zwiększone prawdopodobieństwo powodzi. Naturalnie w innych rejonach świata zmiany klimatu będą miały inne oblicze. Nieuchronny jest dalszy zanik lodu pływającego w Arktyce, spadek masy lądolodów Antarktydy i Grenlandii oraz lodowców górskich. Oznacza to dalszy wzrost poziomu morza, co najmniej o 26 cm do końca XXI wieku.

Zmiany klimatu szczególnie silnie odczują mieszkańcy krajów rozwijających się, którzy borykać się będą z niedoborami wody i spadkiem produkcji rolnej.

Dokładne oszacowanie tego rodzaju zmian nie jest proste, można jednak z dużą pewnością stwierdzić, że im bardziej zmienimy klimat, tym trudniej będzie nam się żyło.

Trzeba działać

Aby uniknąć katastrofalnej zmiany klimatu, konieczne jest ograniczenie wzrostu temperatury poniżej 2°C względem czasów przedprzemysłowych. Wymaga to zatrzymania koncentracji dwutlenku węgla w powietrzu na poziomie poniżej 450 ppm (cząstek na milion powietrza), co jest możliwe tylko pod warunkiem szybkiego i drastycznego ograniczenia emisji CO2 (o 40-70% do roku 2050). Jeśli w najbliższym czasie nie rozpoczniemy intensywnych starań w tym kierunku, prawdopodobnie do końca XXI wieku temperatura wzrośnie o 4°C. Jak podkreślono w Piątym Raporcie:

„Efektywne złagodzenie zmian klimatu nie będzie możliwe, jeśli poszczególni gracze walczyć będą o swój partykularny interes. Skuteczne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i działania w innych obszarach związanych ze zmianami klimatu wymagają współpracy”.

Opracowanie i wytłuszczenia Marta Śmigrowska, na podstawie tekstu Aleksandry Kardaś, Nauka o Klimacie.