Polska znajduje się w punkcie zwrotnym między mało innowacyjną gospodarką uprzemysłowioną a rozwiniętą gospodarką usługowo-przemysłową. Stoją przed nią dwie ścieżki dalszego rozwoju: Kontynuacja – powolna adaptacja do wyzwań rozwojowych i spóźnione reagowanie na trendy światowe i Modernizacja – wysoka jakość instytucji publicznych i stanowionego prawa, kreatywność i innowacyjność oraz efektywność wykorzystania kapitału ludzkiego i zasobów naturalnych.

Efektywność – nisko wiszący owoc

Modernizacja gospodarki to znaczna poprawa efektywności gospodarowania zasobami, zwłaszcza energetycznymi. Do r. 2050 możliwy jest trzykrotny wzrost zamożności polskiego społeczeństwa przy jednoczesnym spadku zużycia energii.

Główne działania to: pogłębiona termomodernizacja istniejących budynków, rozwój budownictwa pasywnego, promowanie transportu zbiorowego, zaostrzanie norm w zakresie paliwochłonności samochodów. Pozwoli to w krótkim czasie uzyskać zwrot z podjętych inwestycji.

Energetyka – budowanie przewagi konkurencyjnej

Polska energetyka jest zacofana i nieefektywna. Do 2050 r. konieczna będzie niemal całkowita wymiana mocy wytwórczych. Niezbędny jest zatem rozwój energetyki odnawialnej, wykorzystywany wraz z poprawą efektywności zasobowej do budowania przewagi konkurencyjnej naszej gospodarki.

Od dekady następuje na świecie znaczny rozwój alternatywnych źródeł energii i ekoinnowacji. Doprowadziło to do przełomu. Już dziś energetyka słoneczna i wiatrowa staje się konkurencyjna wobec technologii konwencjonalnych, co sprzyja pojawieniu się tzw. prosumenta – odbiorcy energii, który produkuje nie tylko dla siebie, ale także na sprzedaż do sieci. Wykładniczy spadek cen OZE pozwala sądzić, że w niedługim czasie spadną one i w Polsce.

Zmniejszanie zależności energetycznej

Zmniejszenie potrzeb energetycznych oraz dywersyfikacja miksu energetycznego pozwolą na spadek importu węgla kamiennego. Będzie to możliwe bez konieczności otwierania nowych odkrywek węgla brunatnego. Również import ropy naftowej w r. 2050 może być, dzięki efektywnemu transportowi, o połowę niższy niż w scenariuszu kontynuacji. Prowadziłoby to do zmniejszenia zależności energetycznej Polski w 2050 r. do 57%, podczas gdy w scenariuszu kontynuacji mogłoby to być nawet 78%.

Koszty i korzyści

Rachunek zysków i strat pozwala zrozumieć, że realizacja celów polityki klimatycznej wspierać będzie rozwój Polski, przynosząc korzyści gospodarcze, ekologiczne, zdrowotne i społeczne.

Świadome i długotrwałe opieranie się niskoemisyjnej transformacji stwarza ryzyko zapóźnienia gospodarki. Utrzymanie konkurencyjności wymaga systematycznych i skoordynowanych działań modernizacyjnych. Wdrożenie pakietu działań niskoemisyjnych przyczyni się do zwiększenia poziomu PKB średnio o 0,5% rocznie w r. 2030 oraz o ponad 1% w r. 2050.

Wdrażanie polityki redukcji emisji stałoby się także stymulatorem polskiej innowacyjności, co podniosłoby średnioroczny wzrost PKB w r. 2050 o dalsze 2,5% do łącznie 3,5%. Poprawa efektywności energetycznej budynków mieszkalnych oraz ograniczenie paliwochłonności samochodów osobowych istotnie zmniejszyłby udział wydatków na energię – łączne wydatki na energię i paliwa w gospodarstwach domowych mogłyby być niższe nawet o 37%.

Jednocześnie prowadzić to będzie do ograniczenia negatywnego oddziaływania zanieczyszczeń na zdrowie ludzi. Skumulowany bilans w tym zakresie sięga w 2030 r. 24 mld euro, a w r. 2050 ponad 93 mld euro. Niskoemisyjna transformacja przyczyni się też do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 63% w stosunku r. 1990 (redukcja o 80% jest możliwa, aczkolwiek kosztowna i trudna).

Kliknij, aby powiększyć

Polska może stać się innowacyjnym krajem, którego gospodarka opiera się na wysoko wyspecjalizowanych usługach już w okresie 2020–2025. Brakuje jednak bodźców, które mogłyby doprowadzić do zmian. Ich rolę mogłyby odegrać działania na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, poprawy konkurencyjności Unii Europejskiej i jej niekorzystnego bilansu energetycznego.

Odpowiednio skonstruowana polityka klimatyczna ma szansę przeniknąć we wszystkie wymiary życia społeczno-gospodarczego i zbudować trwałe fundamenty nowoczesnej, proekologicznej i wysoko rozwiniętej Polski. Obecnie w debacie dominuje sceptycyzm i podejście zachowawcze. Zapomina się jednak, że niskoemisyjna transformacja jest strategią długookresową. Współtworzenie jej kształtu w ramach Unii Europejskiej może pomóc Polsce złagodzić negatywne skutki transformacji oraz obrać optymalną dla naszego kraju ścieżkę modernizacji.

Strona projektu "Niskoemisyjna Polska 2050": np2050.pl/pl.

 

Andrzej Kassenberg, prezes Instytutu na rzecz Ekorozwoju

 

 

Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada Fundacja – Instytut na rzecz Ekorozwoju, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.