Spacerując wzdłuż krętych uliczek osiedla "Krzywa Iwiczna", poczujemy się niczym w XIX-wiecznym miasteczku. Zarówno układ przestrzenny, jak i sama zabudowa charakterem nawiązują do staropolskich zasad budownictwa. Projekt ten jednak łączy tradycję z nowoczesnością. Wzorowane na starodawnym stylu mury, kryją w sobie bowiem szereg nowatorskich i energooszczędnych rozwiązań.

Osiedle znajduje się w miejscowości Nowa Iwiczna (gm. Lesznowola), położonej zaledwie kilkanaście kilometrów na południe od centrum Warszawy. Wąskie i brukowane uliczki, tradycyjne bramy przejazdowe, nieregularny rynek i domy wzorowane na staropolskiej architekturze wyróżniają inwestycję na tle współczesnych osiedli mieszkaniowych. Jednocześnie domy charakteryzują się niskim zapotrzebowaniem na energię, nawet 5-krotnie niższym niż standardowe budynki. Osiedle "Krzywa Iwiczna" to zatem doskonały przykład na to, że energooszczędne budownictwo nie zawsze musi przybierać nowoczesną formę i może spełnić także wymagania sympatyków tradycyjnej architektury.

Tradycyjna brama przejazdowa prowadząca na rynek (fot. ChronmyKlimat.pl)

Inwestycja została zrealizowana przez firmę Dworek Polski, która jest zarówno deweloperem, projektantem, jak i generalnym wykonawcą przedsięwzięcia. "Działalność naszej firmy jest chyba właśnie tym naznaczona, że to, co było dobre w przeszłości, chcielibyśmy wprowadzać do teraźniejszości, przystosowując do obecnych wymagań. Z tego powodu zarówno podejście dotyczące architektury, jak i urbanistyki jest bardzo mocno zakorzenione w starych, dobrych zasadach budownictwa. Jak sądzę, takie osiedle zaprojektowano by 100 lat temu" – wyjaśnia Jacek Koziński, architekt, urbanista i współwłaściciel firmy Dworek Polski.

Urbanistyka szanująca zasoby

Jak wynika z rozmowy przeprowadzonej z inwestorem, jednym z głównych założeń projektu było efektywne wykorzystanie przestrzeni. "Projekt wyróżnia m.in. uwzględnienie zasad urbanistycznych, co w polskich warunkach jest niesłychanie trudne. Osiedle zlokalizowane jest na działce o stosunkowo dużej powierzchni i sensownych proporcjach – dało nam to możliwość odpowiedniego zaplanowania przestrzeni. Takie tereny należą już w Polsce do rzadkości. Deweloperzy mają do dyspozycji coraz mniejsze i węższe fragmenty, co często uniemożliwia efektywne wykorzystanie gruntu, zaplanowanie inwestycji pod kątem urbanistyki" – tłumaczy twórca osiedla.

Realizując inwestycje, które w założeniu mają być jak najbardziej przyjazne środowisku, powinniśmy myśleć nie tylko o zużyciu materiałów, wody czy energii, lecz także o gospodarowaniu fundamentalnym zasobem naturalnym, jakim jest ziemia. "Generalnie mam takie wrażenie, że sfera techniczna jest często przeceniana, a niedoceniane są zupełnie inne obszary, które z punktu widzenia efektu ekologicznego mogą mieć kluczowe znacznie. Pomijanie zagadnień urbanistycznych przy organizacji budownictwa w Polsce generuje niesłychane koszty ekologiczne" – wyjaśnia Jacek Koziński. "Koszty rozproszonego budownictwa, które w Polsce staje się standardem, są tak duże, że nawet gdy zastosuje się najnowsze rozwiązania, wybuduje domy pasywne, to i tak tych kosztów już się nie nadrobi" – dodaje architekt.

Przygotowania do rozpoczęcia inwestycji rozpoczęły się już w 2000 roku, jednak pierwsze domy oddano do użytku jakieś 9 lat później. Inwestor wyjaśnia, że aż 7 lat trwało uzyskanie pozwolenia na budowę. Zmian wymagały m.in. zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W rezultacie, dzięki współpracy z gminą, udało się zrealizować inwestycję, która odbiega od standardów wyznaczonych w początkowym planie zagospodarowania przestrzennego – np. wewnętrzne drogi przybrały postać relatywnie wąskich, krętych uliczek, a domy ustawiono szeregowo, bezpośrednio przy ulicy.

Domy w zabudowie pierzejowej usytuowane wzdłuż krętych uliczek osiedla (fot. Dworek Polski)

Twórca osiedla wielokrotnie podkreśla, jak ważną rolę pełni urbanistyka, która w polskich warunkach bywa często pomijania. "Gospodarujemy ziemią w sposób rabunkowy, a to odbije się na wszystkich obszarach gospodarki. Rozproszona zabudowa potrzebuje znacznie więcej ulic i dróg dojazdowych, a to oznacza dodatkowe i niepotrzebne koszty, zarówno finansowe, jak i ekologiczne" – przestrzega Jacek Koziński.

"Według naszych szacunków sposób zabudowy standardowo realizowany na terenie gminy Lesznowola generuje potrzebę wybudowania ok. 2,5 razy więcej dróg w porównaniu z sytuacją, kiedy przestrzeń byłaby wykorzystywana w sposób efektywny, planowana zgodnie z zasadami urbanistyki. Takie podejście oznacza dodatkowe koszty infrastruktury – według naszych obliczeń ok. 100 tys. zł na każdy dom znajdujący się na terenie gminy" – wylicza architekt.

Współczesne osiedle o charakterze dawnego miasteczka

Osiedle "Krzywa Iwiczna" położone jest na działce o powierzchni 4,5 ha. W ramach inwestycji zbudowano ok. 140 domów mieszkalnych o różnej powierzchni (większość z nich w granicach 90-110 m²). Na tyłach każdego domu (średnia wielkość działki to ok. 240 m²) ulokowany jest prywatny ogródek. Pomiędzy poszczególnymi budynkami zaprojektowano garaże, których dachy często pokryte są roślinnością.

 

 Drewniane bramy garażowe podkreślające tradycyjny charakter osiedla (fot. ChronmyKlimat.pl)

Domy znajdujące się na terenie osiedla są sukcesywnie oddawane do użytku od 2009 roku. Obecnie zdecydowana większość z nich znalazła już właścicieli. Jak wspomina inwestor, dużą popularnością cieszyły się najmniejsze nieruchomości, o powierzchni zaledwie 45 m²: "To doskonała alternatywa np. dla kawalerki w mieście. W podobnej cenie możemy mieć niewielki dom z własnym ogrodem. Widać, że takich inwestycji brakuje na polskim rynku – do wyboru mamy zazwyczaj mieszkania w blokach lub duże wille poza miastem. A przecież trzeba odpowiadać na potrzeby społeczeństwa, które jak widać poszukuje niewielkiej, intensywnej zabudowy".

Rynek zlokalizowany w centralnej części osiedla (fot. ChronmyKlimat.pl)

Ważnym punktem na planie osiedla jest nieregularny rynek, który docelowo ma stanowić centrum życia publicznego. W nawiązaniu do starodawnej sztuki planowania miast zaprojektowano tu lokale o funkcjach usługowych (np. drobne sklepiki, kawiarnie). Rynek od wschodu zamknięty jest budynkiem tzw. ratusza, od północy zabudową podcieniową. Budynek ratusza nie został jeszcze zagospodarowany, ale w przyszłości może być użytkowany np. jako restauracja, przedszkole lub wielofunkcyjny obiekt spełniający różne potrzeby mieszkańców.

Budynek ratusza i podcieniowe kamieniczki zlokalizowane na rynku (fot. ChronmyKlimat.pl)

Na terenie osiedla znajduje się także niewielki plac zabaw dla dzieci. Architekt, zapytany o to, co zmieniłby w projekcie, przyznaje, że teraz uwzględniłby w planie osiedla więcej terenów zielonych, z których wspólnie mogliby korzystać wszyscy mieszkańcy. Mało prawdopodobne jest bowiem, że nowe tereny rekreacyjne np. parki miejskie, skwery i zieleńce, powstawać będą na gruntach zarządzanych przez władze miasta lub gminy.

Plac zabaw zlokalizowany na terenie osiedla (fot. ChronmyKlimat.pl)

To, co urzeka, kiedy spacerujemy ulicami osiedla to zróżnicowany, a jednak spójny charakter zabudowy. W projekcie uwzględniono aż 40 typów domów. Różnią się one zarówno wielkością, bryłą, kolorem elewacji, jak i detalem wykończenia. Wszystkie jednak utrzymane są w podobnej stylistyce. Na tle szeregowej zabudowy, jaką można obserwować w Polsce to rzadkość – zazwyczaj tego typu inwestycje realizowane są w oparciu o wielokrotne powtórzenie tego samego projektu.

Różnorodność zabudowy spotykanej na osiedlu (fot. ChronmyKlimat.pl)

Architektura oszczędzająca energię

Domy znajdujące się na terenie osiedla "Krzywa Iwiczna" spełniają wymagania stawiane dla budownictwa energooszczędnego. Zapotrzebowanie na energię cieplną mieści się w granicach 30-40 kWh/m²/rok.

Budynki powstały w oparciu o konstrukcję szkieletową, wzorowaną na tzw. metodzie kanadyjskiej. Zdaniem architekta zastosowanie drewnianego szkieletu w połączeniu z bardzo dobrą izolacją ścian pozwala zniwelować powstawanie mostków termicznych i w porównaniu do tradycyjnych domów znacząco ograniczyć straty energii. Do izolacji ścian wykorzystano tu wełnę mineralną pokrytą tynkiem cementowo-wapiennym.

Istotnym elementem projektu i zarazem kolejnym źródłem oszczędności energii jest zwarta, szeregowa zabudowa. Wspólne elementy sąsiadujących budynków i mała ilość ścian zewnętrznych, ograniczają zapotrzebowanie budynków na ciepło. Cechą charakterystyczną projektu jest także wykorzystanie naturalnego światła i zysków ciepła, osiągnięte dzięki odpowiedniemu rozmieszczeniu przeszkleń.

Wnętrze domu pokazowego (fot. ChronmyKlimat.pl)

Zastosowane w projekcie okna cechują się stosunkowo wąskimi ramami i dobrą izolacją. "W naszych projektach często stosujemy okna nieotwieralne, które prawidłowo rozmieszczone osiągają znacznie lepszy bilans energetyczny. Szyba zespolona w szczelnej konstrukcji ogranicza straty ciepła, ale zapewnia także zyski energii, jednocześnie będąc rozwiązaniem znacznie tańszym niż np. okna trójwarstwowe" – wyjaśnia Jacek Koziński.

Serce każdego domu i zarazem kluczowy element projektu stanowi kominek z płaszczem wodnym, opalany biomasą drzewną. System ten jest wykorzystywany przede wszystkim zimą i poza ogrzewaniem pomieszczeń zapewnia ciepłą wodę użytkową. Ciepło uzyskane dzięki pracy kominka gromadzone jest w dużym zbiorniku (1000 litrów), a następnie podgrzana woda rozprowadzana jest w ciągu doby do grzejników / ogrzewania podłogowego oraz kranów. Uzupełnieniem ogrzewania kominkowego jest automatyczny system z grzałkami elektrycznymi, który kontroluje temperaturę pomieszczeń w domach i może być wykorzystywany np. gdy gospodarze przebywają na zimowym urlopie.

Kominek z płaszczem wodnym wykorzystywany jest zimą do ogrzewania domów i przygotowywania ciepłej wody (fot. ChronmyKlimat.pl)

Jak przekonuje inwestor, potrzeba grzania w kominku nie stanowi problemu dla nabywców domów. "Mieszkańcy osiedla zgodzili się przyjąć takie rozwiązanie po pierwsze dlatego, że palenie w takim kominku jest mało uciążliwe. W odróżnieniu od kominków powietrznych nie musimy kontrolować ognia przez całą dobę, wystarczy, gdy kominek będzie palił się przez godzinę dziennie. Po drugie takie rozwiązanie pasuje kulturowo do tego osiedla i tego typu domów. Nabywcy, którzy zdecydowali się kupić dom nawiązujący do starodawnej architektury uważają, że rytuał palenia w ogniskach domowych pasuje do tego stylu życia" – wyjaśnia twórca osiedla.

Ponadto zastosowanie kominka z płaszczem wodnym umożliwia połączenie tego systemu z drobnymi instalacjami wykorzystującymi np. energię słoneczną. Niektóre z domów znajdujących się na osiedlu "Krzywa Iwiczna" posiadają dodatkowo kolektory słoneczne. Na terenie kolejnej inwestycji firmy Dworek Polski ("Osada Kędzierówka") już wszystkie domy zostały wyposażone w kolektory słoneczne.

Wentylację pomieszczeń zapewniają tzw. oddychające ściany, charakteryzujące się możliwie małym oporem dyfuzyjnym. "W domach szkieletowych ocieplonych wełną mineralną świadomie nie stosujemy paraizoloacji. Dzięki temu poprzez przegrody zachodzi dyfuzja gazów. Posiadając własne laboratorium i sprzęt pomiarowy, mogliśmy sprawdzić możliwości, jakie daje wentylacja dyfuzyjna. Takie rozwiązanie stosujemy z powodzeniem od lat" – wyjaśnia architekt.

Koszty zakupu i eksploatacji

Z obserwacji inwestora wynika, że potencjalni nabywcy zwracają uwagę przede wszystkim na walory estetyczne i kameralny charakter osiedla. Zagadnienia związane z energooszczędnością inwestycji pozostają jakby na drugim miejscu.

Potwierdzają to także sami mieszkańcy. "O wyborze tej inwestycji zadecydowała przede wszystkim sama atmosfera tego osiedla, wygląd domów i fakt, że jest to budownictwo szkieletowe. Niezwykle ważny był dla nas specyficzny charakter tego miejsca, wyróżniający osiedle na tle pobliskich inwestycji. Jednocześnie przy wyborze braliśmy pod uwagę też kwestie związane z ogrzewaniem, późniejszym utrzymaniem domu" – tłumaczy jeden z właścicieli domów, który wraz z rodziną mieszka tu od przeszło 3 lat.

Zdaniem inwestora ceny domów na osiedlu "Krzywa Iwiczna" są porównywalne do wartości standardowych inwestycji dostępnych na polskim rynku. Z informacji przedstawionej na stronie firmy wynika, że ceny obecnie dostępnych domów (o powierzchni użytkowej 96-181 m² i działce 240-514 m²) wahają się w przedziale 620-860 tys. zł.

Szacunkowe koszty eksploatacji (opłaty dla gminy za wodę i kanalizację oraz rachunki za prąd) wynoszą ok. 250-350 zł miesięcznie. Koszty ogrzewania zależą głównie od wielkości domu i ceny, po jakiej właściciele zakupują drewno do kominka – średnio szacowane są przez inwestora na ok. 1500-2000 zł rocznie.

Drewno wykorzystywane do ogrzewania domów to wydatek w granicach 1500-2000 zł rocznie (fot. ChronmyKlimat.pl)

Właściciel domu zajmowanego przez 3-osobową rodzinę ocenia miesięczne koszty eksploatacji na ok. 350 zł (uwzględniając rachunki za wodę, energię i uśredniając koszty związane z ogrzewaniem w zimie). "W naszym domu mamy jednak dodatkowo zainstalowany kolektor słoneczny, co znacznie obniża nam koszty związane z przygotowaniem ciepłej wody użytkowej" – wyjaśnia.

Właściciel docenia także komfort, jaki gwarantuje tego typu budownictwo. "Po pierwsze w zimie w domu jest ciepło, palimy raz dziennie i to nam wystarcza, aby ogrzać cały dom. Druga ważna sprawa to wentylacja. W porównaniu do budynków, w których wcześniej miałem okazje mieszkać, jakość powietrza w naszym obecnym domu jest bardzo dobra" – dodaje właściciel nieruchomości.

Komfort życia poza miastem

Celem twórców osiedla było stworzenie kameralnej atmosfery, która służyłaby budowaniu lokalnej społeczności. W trakcie rozmów mieszkańcy podkreślają, że specyficzny charakter osiedla i dobre relacje sąsiedzkie są jednymi z głównych zalet tej inwestycji.

"Naszym świadomym działaniem było stworzenie stosunkowo małego komfortu dla samochodów – ulice na osiedlu mają służyć przede wszystkim spacerującym tu mieszkańcom, muszą być bezpieczne dla bawiących się tu dzieci" – wyjaśnia inwestor.

 

Stosunkowo wąskie i kręte uliczki zwalniają ruch samochodów (fot. ChronmyKlimat.pl)

Osiedle "Krzywa Iwiczna" ma otwarty charakter, jednak układ przestrzenny gwarantuje mieszkańcom poczucie prywatności i bezpieczeństwa. Osiedlowa "zieleń" nie jest jeszcze w pełni urządzona, ale już teraz uwagę przykuwają zadbane strefy wejściowe domów – ogródki pełne krzewów i kwiatów, oryginalne skrzynki pocztowe czy stylistycznie dobrane tabliczki z nazwami ulic i numerami domów.

Zieleń zdobi wejścia większości domów znajdujących się na osiedlu (fot. ChronmyKlimat.pl)

Atutem osiedla jest z także lokalizacja. W odległości zaledwie 150 m znajduje się stacja kolejowa, która umożliwia dojazd do centrum Warszawy w ciągu 30 minut. Z rozmów przeprowadzonych z mieszkańcami osiedla wynika, że część z nich wybiera w codziennych dojazdach do pracy właśnie ten środek transportu.

Doskonalenie energooszczędnych technologii

Firma Dworek Polski zajmuje się zagadnieniami związanymi z efektywnością energetyczną budownictwa od ponad 20 lat. Wychodząc z założenia, że na drodze do powszechności budownictwa energooszczędnego stoją dwa rodzaje barier: techniczno-ekonomiczne oraz psychiczno-kulturowe, poszukują rozwiązań przede wszystkim tanich (akceptowalnych przez masowego nabywcę) i jednocześnie nawiązujących do tradycji polskiego budownictwa. Poszukiwania te prowadzą we własnym laboratorium.

Dążenia do dalszego obniżania zużycia energii i większego wykorzystania źródeł odnawialnych, widać już na przykładzie realizowanej właśnie inwestycji w Kędzierówce. Zapotrzebowanie na energię cieplną budowanych tam domów wynosi już 20-30 kWh/m²/rok. W projekcie realizowanym w Kędzierówce po raz pierwszy zastosowano opracowane w laboratorium firmy urządzenie, które odzyskuje ponad 75% energii ze zużytej ciepłej wody. Urządzenie to (tzw. odzyskwa ściekowa) współpracuje z kolektorami słonecznymi, a tylko brakująca w zimie część energii uzyskiwana jest z biomasy drzewnej.

Obecnie firma pracuje nad rozwiązaniami, które nie wpływając znacząco na cenę domów, pozwoliłby obniżyć zapotrzebowanie na energię cieplną do poziomu wyznaczanego dla budynków pasywnych (15 kWh/m²/rok). W realizowanej na własne potrzeby inwestycji (zlokalizowanej w Szymanowie) pracują także nad wdrożeniem w życie koncepcji "ścian wodnych", które wychwytują i magazynują energię słoneczną. Rolę magazynu pełni ustawiony za szklaną osłoną system przezroczystych rur wypełnionych wodą. Testowana koncepcja ma w założeniu pozwolić na pozyskanie ze słońca 80% energii potrzebnej do ogrzewania budynków. Ochronę przed nagrzewaniem się domów podczas lata zapewnić mają okapy, markizy oraz pnące rośliny. Ważnym elementem tego projektu są badania nad udoskonaleniem wykorzystywania roślinności do poprawy mikroklimatu pomieszczeń (w nawiązaniu do koncepcji tzw. zielonych dachów).

Więcej informacji o technologiach opracowywanych i stosowanych przez firmę: www.dworekpolski.pl/tech-i-eko.

Wypracowanymi przez siebie rozwiązaniami firma stara się dzielić także na arenie europejskiej. Projekty energooszczędnych osiedli w Nowej Iwicznej i Kędzierówce biorą udział w unijnym konkursie pt. "Świat, jaki lubisz". Inicjatywa organizowana przez Komisję Europejską ma na celu promocję inspirujących projektów z całej UE, które przyczyniają się do redukcji lub zapobiegania emisji gazów cieplarnianych. W ramach kampanii szczególna uwaga poświęcona jest pięciu krajom — Bułgarii, Litwie, Portugalii, Włochom i Polsce.

Projekt zgłoszony przez firmę Dworek Polski zajmuje aktualnie 7. miejsce w rankingu prawie 270 projektów zgłoszonych z całej UE. Głosowanie trwa do 6 września br.

Lista wszystkich zgłoszonych inicjatyw dostępna jest na stronie:
world-you-like.europa.eu/pl/przyklady-sukcesu/projekt-informacje-ogolne.

Głosy na projekt niskoemisyjnych osiedli wybudowanych w Polsce można oddawać za pośrednictwem strony:
world-you-like.europa.eu/pl/przyklady-sukcesu/projekt-informacje-ogolne/low-energy-houses-for-everyone.

Anna Dąbrowska

ChronmyKlimat.pl
Energooszczędne 4 kąty

***

Projekt mieszkaniowy zgłoszony przez firmę Dworek Polski na początku października br. wygrał etap krajowy rywalizacji, a następnie znalazł się w trójce finalistów konkursu Unii Europejskiej "Świat, jaki lubisz". Główny ogólnoeuropejski zwycięzca konkursu zostanie ogłoszony 7 listopada br. w Kopenhadze podczas uroczystej gali.