Komisja Europejska przyjęła długo oczekiwany pakiet legislacyjny, mający wdrożyć w Unii Europejskiej rozwiązania zapewniające ograniczenie emisji gazów cieplarnianych na poziomie -55% w stosunku do roku 1990. Teraz pakiet ten będzie podlegał dialogowi zarówno wewnątrz instytucji unijnych (Parlament Europejski, Rada Europejska), jak i w przestrzeni publicznej.

Początek

„Znajdujemy się w kluczowym momencie reakcji świata na kryzysy związane z klimatem i bioróżnorodnością i jesteśmy ostatnim pokoleniem, które wciąż może działać na czas. Ta dekada jest momentem przełomowym dla wywiązania się z naszych zobowiązań wynikających z Porozumienia Paryskiego, w interesie zdrowia, dobrego samopoczucia i dobrobytu wszystkich. Unia Europejska dała przykład, wyznaczając ambitne cele ograniczenia emisji netto o co najmniej 55% do 2030 r. w porównaniu z 1990 r. oraz jak zostać pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu do 2050 r. Cele te nie są już aspiracjami ani ambicjami, ale zobowiązaniami określonymi w pierwszej Europejskiej ustawie o klimacie, która stwarza nowe możliwości dla innowacji, inwestowania i tworzenia miejsc pracy. W tym duchu pakiet ma na celu uczynienie Unii „fot for 55%” i transformację w całej naszej gospodarce, społeczeństwie i przemyśle.” – tak zaczyna się treść przyjętego i ogłoszonego dziś pakietu.

Całość

Pakiet składa się z bardzo wielu elementów, które mają współgrać ze sobą, tworzą synergię na rzecz osiągnięcia planowanych celów redukcyjnych. O tym co szczegółowo znajduje się w każdym elemencie pakietu będzie się teraz długo dyskutować. My przedstawiamy na początek, jak zaprezentowała sam pakiet Komisja Europejska w swoim komunikacie.

Rozwiązania pakietu łączą w sobie: zastosowanie handlu emisjami w nowych sektorach (transport i budownictwo) oraz zaostrzenie istniejącego unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji (szybsze wycofywanie pozwoleń do emisji); zwiększone wykorzystanie energii odnawialnej (40%); większą efektywność energetyczną; szybsze wprowadzenie niskoemisyjnych rodzajów transportu oraz infrastruktury i paliw, które je wspierają; dostosowanie polityki podatkowej do celów Europejskiego Zielonego Ładu; środki zapobiegające ucieczce emisji; oraz narzędzia do ochrony i rozwoju naturalnych pochłaniaczy dwutlenku węgla.

Zmiany w EU ETS

Unijny system handlu uprawnieniami do emisji (ETS) ustala co roku cenę za emisję dwutlenku węgla i obniża limity emisji z niektórych sektorów gospodarki. W ciągu ostatnich 16 lat z powodzeniem obniżył emisje z energetyki i energochłonnych gałęzi przemysłu o 42,8%. Komisja proponuje a pakiecie dalsze obniżenie całkowitego pułapu emisji i zwiększenie rocznego wskaźnika redukcji. Komisja proponuje również stopniowe wycofywanie bezpłatnych uprawnień do emisji dla lotnictwa i dostosowanie do globalnego systemu kompensacji i redukcji emisji dwutlenku węgla w lotnictwie międzynarodowym (CORSIA) oraz włączenie po raz pierwszy emisji z żeglugi do EU ETS. Aby rozwiązać problem braku redukcji emisji w transporcie drogowym i budynkach, ustanowiono nowy system handlu emisjami dla dystrybucji paliwa w transporcie drogowym i budynkach. Komisja proponuje również zwiększenie wielkości funduszy na innowacje i modernizację.

Aby uzupełnić znaczne wydatki na klimat w budżecie Unii, państwa członkowskie powinny przeznaczyć całość swoich dochodów z handlu uprawnieniami do emisji na projekty związane z klimatem i energią. Specjalna część dochodów z nowego systemu transportu drogowego i budynków powinna dotyczyć ewentualnego wpływu społecznego na wrażliwe gospodarstwa domowe, mikroprzedsiębiorstwa i użytkowników transportu.

Nowe wymagania krajowe w sektorach non-ETS

Rozporządzenie w sprawie wspólnego wysiłku redukcyjnego (ESR) przypisuje każdemu państwu członkowskiemu zaostrzone cele redukcji emisji w odniesieniu do budynków, drogowego i krajowego transportu morskiego, rolnictwa, odpadów i drobnego przemysłu. Uznając różne punkty wyjścia i możliwości każdego państwa członkowskiego, cele te opierają się na ich PKB na mieszkańca, z korektami mającymi na celu uwzględnienie opłacalności. Dla Polski przewiduje się nowy cel redukcji emisji w tych sektorach na poziomie -17,7% w stosunku do roku 2005. Dotychczasowy cel wynosił -7%.

Usuwanie dwutlenku węgla z atmosfery

Państwa członkowskie dzielą również odpowiedzialność za usuwanie dwutlenku węgla z atmosfery, dlatego rozporządzenie w sprawie użytkowania gruntów, leśnictwa i rolnictwa określa ogólny cel UE dotyczący pochłaniania dwutlenku węgla przez naturalne pochłaniacze, co odpowiada 310 mln ton emisji CO2 do 2030 r. Cele krajowe będą wymagać od Państwa dbania o pochłanianie oraz rozszerzania możliwości swoich pochłaniaczy dwutlenku węgla, aby osiągnąć ten cel. Do 2035 r. Unia powinna dążyć do osiągnięcia neutralności klimatycznej w sektorach użytkowania gruntów, leśnictwa i rolnictwa, w tym także w przypadku emisji innych niż CO2 z rolnictwa, np. pochodzących z użycia nawozów i hodowli. Strategia leśna UE ma na celu poprawę jakości, ilości i odporności lasów UE. Wspiera leśników i biogospodarkę leśną, utrzymując jednocześnie zbiory i wykorzystanie biomasy w sposób zrównoważony, zachowując bioróżnorodność i określając plan zasadzenia trzech miliardów drzew w Europie do 2030 roku.

Więcej odnawialnych źródeł energii

Produkcja i wykorzystanie energii odpowiada za 75% emisji w UE, dlatego przyspieszenie przejścia na bardziej ekologiczny system energetyczny ma kluczowe znaczenie. Dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii wyznaczy zwiększony cel wytwarzania 40% naszej energii ze źródeł odnawialnych do 2030 r. (dotychczas przewidywano cel na poziomie 32%). Wszystkie państwa członkowskie przyczynią się do osiągnięcia tego celu, a konkretne cele zostaną zaproponowane w zakresie wykorzystania energii odnawialnej w transporcie, ciepłownictwie i chłodzeniu, budownictwie i przemyśle. Aby spełnić zarówno nasze cele klimatyczne, jak i środowiskowe, kryteria zrównoważonego rozwoju dotyczące wykorzystania bioenergii są zaostrzone, a państwa członkowskie muszą opracowywać wszelkie systemy wsparcia dla bioenergii w sposób respektujący zasadę kaskadowego wykorzystania biomasy drzewnej.

Najpierw efektywność energetyczna

Aby zmniejszyć ogólne zużycie energii, ograniczyć emisje i rozwiązać problem ubóstwa energetycznego, dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej ustanowi bardziej ambitny wiążący roczny cel ograniczenia zużycia energii na poziomie UE – nie więcej niż 1023 Mtoe konsumpcji energii pierwotne i 787 Mtoe konsumpcji energii finalnej w 2030 roku. Będzie on określał sposób ustalania składek krajowych i prawie podwoi roczny obowiązek oszczędzania energii dla państw członkowskich. Sektor publiczny będzie musiał co roku odnawiać 3% swoich budynków, aby napędzać falę renowacji, tworzyć miejsca pracy oraz obniżyć zużycie energii i koszty dla podatników. W życie wejdzie zasada tzw.: „po pierwsze efektywność energetyczna”.

Większe wymagania wobec samochodów, lotnictwa i statków

Aby przeciwdziałać rosnącym emisjom w transporcie drogowym, konieczne jest połączenie środków, które uzupełnia handel emisjami. Zaostrzone normy emisji CO2 dla samochodów osobowych i dostawczych przyspieszą przejście na mobilność bezemisyjną, wymagając obniżenia średniej emisji nowych samochodów o 55% od 2030 r. i 100% od 2035 r. w porównaniu z poziomami z 2021 r. W rezultacie wszystkie nowe samochody zarejestrowane od 2035 roku będą bezemisyjne. Aby zapewnić kierowcom możliwość ładowania lub tankowania swoich pojazdów w niezawodnej sieci w całej Europie, zmienione rozporządzenie w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych będzie wymagało od państw członkowskich zwiększenia pojemności ładowania zgodnie ze sprzedażą samochodów o zerowej emisji oraz zainstalowania punktów ładowania i tankowania w regularne przerwy na głównych autostradach: co 60 km w przypadku ładowania elektrycznego i co 150 km w przypadku tankowania wodoru.

Paliwa lotnicze i morskie powodują znaczne zanieczyszczenia, a także wymagają specjalnych działań uzupełniających handel emisjami. Rozporządzenie w sprawie infrastruktury paliw alternatywnych wymaga, aby samoloty i statki miały dostęp do czystej energii elektrycznej w głównych portach i lotniskach. Inicjatywa ReFuelEU Aviation zobowiąże dostawców paliw do mieszania rosnących poziomów zrównoważonych paliw lotniczych z paliwem do silników odrzutowych zaopatrywanym na pokładach lotnisk UE, w tym syntetycznymi paliwami niskoemisyjnymi, znanymi jako e-paliwa. Podobnie inicjatywa morska FuelEU będzie stymulować stosowanie zrównoważonych paliw morskich i technologii bezemisyjnych poprzez ustalenie maksymalnego limitu zawartości gazów cieplarnianych w energii wykorzystywanej przez statki zawijające do portów europejskich.

System podatkowy bez sybsydiów do paliw kopalnych

System podatkowy dla produktów energetycznych musi chronić i ulepszać jednolity rynek oraz wspierać zieloną transformację poprzez ustanawianie odpowiednich zachęt. W przeglądzie dyrektywy w sprawie opodatkowania energii proponuje się dostosowanie opodatkowania produktów energetycznych do polityki UE w zakresie energii i klimatu, promowanie czystych technologii oraz usunięcie przestarzałych zwolnień i obniżonych stawek, które obecnie zachęcają do korzystania z paliw kopalnych. Nowe przepisy mają na celu ograniczenie szkodliwych skutków konkurencji w zakresie podatków energetycznych, pomagając zapewnić państwom członkowskim dochody z podatków ekologicznych, które są mniej szkodliwe dla wzrostu niż podatki od pracy.

Mechanizm graniczny

Wreszcie, nowy mechanizm graniczny (CBAM) w zakresie emisji dwutlenku węgla nałoży dodatkową cenę emisji na import produktów, aby zapewnić, że ambitne działania na rzecz klimatu w Europie nie doprowadzą do „ucieczki emisji” poza Europę. Zagwarantuje to, że europejskie redukcje emisji przyczynią się do globalnego spadku emisji, zamiast wypychania wysokoemisyjnej produkcji poza Europę. Ma również na celu zachęcenie przemysłu spoza UE i naszych międzynarodowych partnerów do podjęcia kroków w tym samym kierunku.

Społeczny Fundusz Klimatyczny

Ponadto, nowe lub ulepszone mechanizmy systemu ETS zwiększą przychody, które można ponownie zainwestować w celu pobudzenia innowacji, wzrostu gospodarczego i inwestycji w czyste technologie. Proponuje się zatem utworzenie nowego Społecznego Funduszu Klimatycznego, który zapewni specjalne środki finansowe państwom członkowskim, aby pomóc obywatelom w finansowaniu inwestycji w efektywność energetyczną, nowe systemy ogrzewania i chłodzenia oraz czystszą mobilność. Społeczny Fundusz Klimatyczny byłby finansowany z budżetu UE z kwoty stanowiącej 25% przewidywanych wpływów z handlu emisjami paliw dla budownictwa i transportu drogowego. Zapewni to 72,2 mld euro dodatkowego finansowania państwom członkowskim na lata 2025–2032 w oparciu o ukierunkowaną zmianę wieloletnich ram finansowych. Wraz z propozycją skorzystania z równoważnych funduszy państw członkowskich (dodatkowe 50%), Fundusz uruchomiłby 144,4 mld euro na społecznie sprawiedliwą transformację.

Wszystkie powyższe propozycje uważa się za w pełni komplementarne, więc dyskusja nad ich ewentualną zmianą będzie bardzo wymagająca. Z całością pakietu można się zapoznać w oryginalnej informacji Komisji Europejskiej: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/ip_21_3541

Informacja własna, w części wykorzystano tłumaczenie informacji Komisji Europejskiej na temat pakietu z 14.07.2021 roku