W projekcie CAKE Instytutu Ochrony Środowiska-BIP pojawiło się niedawno nowe opracowanie pt.: „Polska Net-zero 2050 – mapa drogowa osiągnięcia wspólnotowych celów polityki klimatycznej dla Polski do 2050 roku”. Ustalenia, interpretacje i wnioski wyrażone w tym dokumencie są ustaleniami autorów, a niekoniecznie organizacji, z którą autorzy są powiązani.

W opracowaniu przeanalizowano możliwości przejścia do gospodarki neutralnej klimatycznie w Polsce zgodnie z celami polityki klimatycznej zadeklarowanymi w Europejskim Zielonym Ładzie.  Dokonano próby oceny koniecznej transformacji sektorowej obejmującej wszystkie sektory gospodarki, ze szczegółową analizą energetyki, transportu i rolnictwa.

Krótko o metodzie

Analiza została wykonana metodą tzw.: backcastingu, a więc jest próbą przedstawienia ścieżki dojścia do konkretnej wizji przyszłości i oszacowania kosztów realizacji takiej ścieżki. W analizie wzięto pod uwagę trzy wizje przyszłości, różniące się od siebie wielkością osiąganej w 2050 roku emisji gazów cieplarnianych w stosunku do roku 1990. Te trzy wizje to:

- scenariusz bazowy (BAU) z 60% redukcją emisji, bez wsparcia tej redukcji pochłanianiem gazów cieplarnianych;

- scenariusz referencyjny (REF) z ok. 80% redukcją emisji, bez wsparcia tej redukcji pochłanianiem gazów cieplarnianych;

- scenariusz neutralności (NEU) z 90% poziomie redukcji i dojściem do neutralności klimatycznej przy wsparciu ze strony pochłaniania gazów cieplarnianych.

Koszty przejścia

To co najbardziej interesuje autorów opracowania, to koszty realizacji określonej wizji przyszłości w sytuacji Polskiej. Wraz ze wzrostem ambicji klimatycznych, tj. przechodzeniem na ścieżkę redukcji emisji do scenariusza NEU, widać rosnące krańcowe koszty redukcji, które w 2030 r. dla EU ETS wynoszą ok. 100 EUR/tCO₂ekw, a w non-ETS dla Polski ok. 124 EUR/tCO₂ekw. W 2050 roku koszty te mogą być nawet kilkukrotnie wyższe, ale zwiększa się także wielkość krajowego PKB i wartość krajowej konsumpcji, co oznacza, że muszą one być dużym obciążeniem dla gospodarki.

Energetyka

Energetyka jest sektorem, w którym jednostkowe koszty redukcje emisji CO₂ są początkowo jednymi z najniższych, jednak ze względu na wielkość potrzebnych działań w tym sektorze, nakłady inwestycyjne będą bardzo duże. Co będzie z kolei powodować wzrost kosztów wytwarzania energii. W perspektywie 2050 r. koszty wytwarzania energii elektrycznej wzrastają we wszystkich rozpatrywanych scenariuszach o ok. 60%. Różna jest jednak ich dynamika w czasie – w scenariuszu NEU największy wzrost kosztów (nawet o ok. 80%) następuje do 2030 r., podczas gdy w innych scenariuszach nie ma tak gwałtownego wzrostu cen energii. Jest to skutek zaostrzenia celu redukcyjnego na 2030 rok w scenariuszu NEU. W kolejnych latach dzięki malejącym nakładom inwestycyjnym w OZE oraz zmniejszającej się emisyjności produkcji energii, system energetyczny staje się mniej wrażliwy na koszty uprawnień do emisji CO2 a średnie koszty wytwarzania energii elektrycznej w scenariuszu NEU nawet nieco maleją. Co istotne, redukcja emisji z polskiego systemu energetycznego może być w 2040 roku według autorów raportu na poziomie nawet ponad dwukrotnie niższym, niż to przewiduje Polityka Energetyczna Państwa do roku 2040 (niezależnie od scenariusza).

Transport

W celu osiągnięcia neutralności klimatycznej, Polska powinna zredukować emisje CO2 w transporcie o ok. 60% do 2050 roku w stosunku do 2005 r. Dodatkowe redukcje będą osiągane poprzez wzrost elektromobilności (liczba samochodów elektrycznych w scenariuszu NEU w 2050 to 14 mln szt.) oraz wzrost wykorzystania transportu zbiorowego, a w przypadku transportu towarowego poprzez elektryfikację i wodoryzację. Niestety scenariusz NEU dla transportu pasażerskiego przewiduje znaczny spadek w zakresie transportu autobusowego – częściowo na rzecz podróżowania samochodem (+10%), ale także na rzecz wzrostu transportu szynowego (wzrost trzykrotny). Podobnie w transporcie towarów przewidywana jest konieczność znacznego odejścia od ciężarówek, na rzecz kolei. Generalnym założeniem jest jednak wzrost ogólnej liczby przewozów pasażerskich i towarowych w Polsce, a więc brak ograniczenia mobilności ze względu na potrzeby ochrony klimatu. Za taką samą wielkość redukcji emisji w transporcie odpowiada jednak zmiana środków transportu (modal shift), co zmiana użytkowanych paliw (fuel shift).

Rolnictwo

Spadek emisji w rolnictwie w scenariuszu NEU w 2050 r. w zależności od zastosowanych działań może wynieść nawet ok. 65% w stosunku do 2005 r. Ograniczenie emisji powoduje zarówno zmiany w ilości wytwarzanej produkcji rolniczej, jak i jej strukturze – głównie będzie to spadek produkcji krajowej, na rzecz zwiększenia się importu żywności zza granicy. Największe ograniczenie wielkości produkcji dotyczy produktów zwierzęcych, w szczególności uzyskiwanych w wyniku chowu bydła.

Jaka strategia?

Aby osiągnąć neutralność klimatyczną do 2050 r., konieczne będzie odejście od paliw opartych na węglu i rozwój odnawialnych źródeł energii. Dodatkowo, należy wdrożyć na szeroką skalę technologie BECSS, CCS i CCU, zelektryfikować przemysł, zwiększyć wykorzystanie wodoru, promować elektromobilność oraz zmniejszyć produkcję zwierzęcą w sektorze rolnictwa. Aby umożliwić przejście na niskoemisyjna, a docelowo neutralna klimatycznie gospodarkę, należy zająć się wieloma obszarami działań równocześnie. Należy opracować strategię, aby pokierować branżami w okresie transformacji, a także opracować ramy finansowania pozwalające zapewnić wystarczającą dostępność kapitału na wymagane inwestycje. Cele Unii Europejskiej w zakresie dekarbonizacji są ambitne, ale jak pokazuje nasza analiza są możliwe do osiągnięcia przy założeniu rozwoju innowacyjnych technologii nisko i zeroemisyjnych oraz dostępu do środków finansowych.

Ochrona klimatu jednak kosztem?

Koszty zwiększonych ambicji redukcyjnych odzwierciedlają się w odchyleniach realnej konsumpcji gospodarstw domowych od scenariusza BAU. W scenariuszu REF skumulowana w okresie 2021-2050 konsumpcja gospodarstw domowych obniża się dla Polski w stosunku do BAU o 116 mld USD’14 (87 mld EUR’14). Natomiast w scenariuszu NEU spadek konsumpcji dla Polski w stosunku do BAU jest bardziej widoczny i wynosi w okresie 2021-2050 ok. 249 mld USD’14 (188 mld EUR’14). Spadki konsumpcji są wywołane m.in. poprzez spadki konkurencyjności gospodarki względem reszty świata i zwiększonymi potrzebami inwestycyjnymi, np. w sektorze energetycznym.

Transformacja sektora energetycznego w Polsce, konieczna dla osiągnięcia głębokich redukcji, będzie wymagała znacznych nakładów inwestycyjnych. Realizacja scenariusza NEU, łącznie w okresie 2021-2050, wymagałaby nakładów w energetyce na poziomie ok. 295 mld EUR. Są to nakłady o blisko 60% większe niż w przypadku scenariusza BAU (ok. 185 mld EUR).

Pobierz opracowanie

Refleksję nad takim scenariuszem zostawiamy sobie na później. Całość opracowania można pobrać i zapoznać się z nim pod linkiem: https://climatecake.ios.edu.pl/aktualnosci/aktualnosci-cake/analiza-polska-net-zero-2050-r/