Polska jest krajem o wysokim stopniu uzależnienia gospodarki od paliw węglowodorowych. Ponad 90% energii elektrycznej jest produkowane z węgla. Choć jego znaczenie dla produkcji ciepła maleje, to również w tym sektorze nadal jest szeroko wykorzystywany. Wysoki udział węgla w produkcji energii jest spowodowany posiadaniem przez nasz kraj znaczących zasobów tego surowca i wieloletnim traktowaniem energetyki węglowej jako najważniejszego elementu bezpieczeństwa energetycznego Polski.

Energetyka węglowa była intensywnie rozbudowywana przez cały okres powojenny. W okresie PRL rozbudowę przemysłu węglowego traktowano także jako priorytet polityczny – kluczowy element budowy wielkoprzemysłowej klasy robotniczej. Dominowało wówczas przekonanie, że wzrost gospodarczy musi powodować wzrost zużycia energii.

W konsekwencji wzrastało zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego. Wydobycie węgla powodowało zasolenie wód rzecznych i zajmowanie znacznej powierzchni ziemi na składowiska odpadów. Transport i spalanie węgla pociągały za sobą wzrost emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłów i dwutlenku węgla. Mimo działań podejmowanych w ostatnich dwudziestu latach, których celem była restrukturyzacja i modernizacja tego sektora, nadal jest on jedną z najważniejszych przyczyn degradacji zasobów przyrodniczych w Polsce.

Wyzwaniem dla polskiej energetyki stała się konieczność dostosowania jej działania do wyższych standardów środowiskowych i harmonizacja zasad działania z wymogami Wspólnoty Europejskiej.

Zgodnie z rządową strategią „Polska 2030” do 2050 roku Polska powinna zmniejszyć swoją emisję dwutlenku węgla o 50%. Nie będzie to możliwe bez zmian w sektorze energetycznym. Program proponuje, aby krajowe zasoby węgla były traktowane jako zasoby strategiczne dla przyszłych pokoleń. Należy jednak pamiętać, że energetyka węglowa i powiązane z nią gałęzie gospodarki są miejscem pracy kilkuset tysięcy osób, mają też znaczący udział w wytwarzaniu polskiego dochodu narodowego. Stąd budowanie gospodarki niskowęglowej nie będzie procesem łatwym i szybkim.

Jak to zrobić? Jak w Polsce zbudować gospodarkę niskowęglową w taki sposób, aby nie doprowadziło to do konfliktów społecznych i problemów gospodarczych? Jak proces odchodzenia od węgla wykorzystać, aby stał się on szansą dla polskiej gospodarki na wdrażanie innowacji i nowoczesnych technologii, a nie zagrożeniem?

Na te kluczowe pytania spróbujemy odpowiedzieć podczas konferencji organizowanej przez Koalicję Klimatyczną i Fundację im. Heinricha Bölla. Jej celem jest zaprezentowanie doświadczenia innych państw Unii Europejskiej w procesie odchodzenia do węgla (Niemcy, Wielka Brytania) oraz kontekstu lokalnego tych regionów Europy, w których kiedyś dominował przemysł związany z sektorem węglowym. Konferencja ma także służyć przedyskutowaniu roli Wspólnoty Europejskiej i jej funduszy w budowie gospodarki niskowęglowej oraz analizie szans i barier dla działań w tym zakresie.