Miesbach to rolniczo-turystyczny powiat w Bawarii położony między regionem Monachium i Austrią. W 2009 roku podjęto tam decyzję o wdrożeniu strategii rozwoju, której jednym z priorytetów byłoby wykorzystanie nowoczesnych źródeł energii i zapewnienie ochrony klimatu. Rok 2013 jest już drugim, w którym realizowana jest zintegrowana koncepcja ochrony klimatu w powiecie. Koncepcja, która jest wskazywana przez niemieckie ministerstwo środowiska jako jedna z modelowych. Jak doszło do jej powstania i co w niej postanowiono?

Dobra strategia

Strategia rozwoju powiatu Miesbach ujrzała światło dzienne we wrześniu 2009 roku, po prawie 4 latach intensywnej pracy całego urzędu powiatowego, zatrudnionych doradców oraz dyskusji publicznych. W strategii zaproponowano aż 90 konkretnych projektów rozwoju powiatu pogrupowanych w 5 kierunków rozwoju, wśród których, co ciekawe, nie znalazła się ochrona środowiska. Wybrane 28 projektów zdecydowano się realizować jako priorytetowe, były to tzw. projekty startowe. Wśród nich znalazł się projekt pod tytułem "Powiat z energią przyszłości". Aby go zrealizować, władze powiatu aplikowały o środki do niemieckiego ministerstwa środowiska na stworzenie szczegółowej koncepcji realizacji. Ministerstwo stworzyło program, w którym w 60% finansowało przygotowanie strategii niskoemisyjnego rozwoju oraz działania podejmowane w celu jej realizacji w pierwszych 3 latach od uchwalenia. W 2010 roku udało się uzyskać dotację i rozpoczęto prace nad szczegółowym programem przejścia na niskowęglową gospodarkę.

Czas na dobry program

Program został opracowany w ciągu roku, tj. od 1 listopada 2010 do 31 października 2011 roku przy udziale dwóch firm doradczych, które przygotowały materiał wstępny do dyskusji w gronie decydentów, specjalistów i mieszkańców z terenu powiatu. Dokument wstępny składał się z trzech analiz:

- aktualnego stanu zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych z obszarów produkcji ciepła, prądu i transportu,
- potencjału wykorzystania odnawialnych źródeł energii przy założeniu, że brane są pod uwagę nie tylko możliwości techniczne, lecz także ograniczenia środowiska naturalnego,
- propozycji dojścia do wyznaczonego w strategii rozwoju powiatu celu, czyli odejścia od emisji dwutlenku węgla w powiecie i przejścia na wykorzystanie energetyki odnawialnej.

Cały nieanalityczny proces przygotowania programu był przeprowadzony bardzo sprawnie i z wykorzystaniem wielu różnych technik. Pierwszym krokiem było przeprowadzenie kilkunastu wywiadów z lokalnymi ekspertami nt. proponowanego programu. Drugim krokiem była publiczna prezentacja projektu programu, podczas której zebrano wnioski do dalszego wykorzystania w pracy projektantów. Kluczowym elementem dalszej pracy były dwie konferencje klimatyczne. Na nich zapadły zasadnicze decyzje dotyczące przygotowywanego programu.

Czas na konsultacje

Konferencje klimatyczne zgrupowały blisko 60 osób: decydentów, liderów lokalnych, przedsiębiorców dobranych pod kątem 8 zaproponowanych na początku tworzenia programu tematów istotnych dla ochrony klimatu na poziomie lokalnym, tj.:

- planowania przestrzennego
- termomodernizacji budynków
- wykorzystania odnawialnych źródeł energii wiatru, słońca i wody
- wykorzystania odnawialnych źródeł energii biomasy, geotermii i kogeneracji
- mobilności (transportu)
- przedsiębiorczości w kontekście efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii
- edukacji ekologicznej i informowania mieszkańców
- zarządzania i finansowania.

Podczas pierwszej konferencji omawiano potencjał, cele i szanse do wykorzystania w rozwoju niskoemisyjnej gospodarki. Podczas drugiej konferencji zastanawiano się nad narzędziami i wiodącymi projektami koniecznymi do wdrożenia, aby program został zrealizowany. Każda konferencja trwała jeden dzień i angażowała zaproszonych gości w aktywną pracę podczas warsztatów, podobnie jak to było podczas debat klimatycznych projektu "Dobry klimat dla powiatów".

Wypracowane podczas konferencji koncepcje projektów zostały następnie bardziej szczegółowo opracowane w oparciu o dalsze wywiady z lokalnymi ekspertami oraz warsztat z przedstawicielami wszystkich gmin powiatu. Po zatwierdzeniu programu przez radę powiatu został on ogłoszony publicznie.

Lokalna wartość dodana

Głównym założeniem strategii energetycznej powiatu Miesbach jest wytworzenie wartości dodanej w regionie, dzięki zastąpieniu zewnętrznych źródeł energii (głównie kopalnych) własnymi źródłami energii (głównie odnawialnymi). W czasie opracowywania strategii powiat korzystał w większości z prądu i innych źródeł energii kupowanych u dostawców spoza niego. Nawet jeśli zakup następował u przedsiębiorcy zarejestrowanego na terenie powiatu, to produkt pochodził spoza Miesbach, a więc na lokalnym rynku pozostawała jedynie wartość marży zysku tego przedsiębiorcy, a większość wartości tego produktu wędrowała do producenta, poza powiat, zubożając go. Wartość pozostającą w powiecie oszacowano na 15% całej zakupionej w powiecie energii. Przy zrealizowaniu strategii większość energii będzie produkowana lokalnie, a więc większość wartości tej energii pozostanie na terenie tej jednostki samorządu, budując jej bogactwo. Oszacowano, że może to być nawet 80% wartości potrzebnej powiatowi energii.

Kliknij, aby powiększyć

Wartość dodana pozostająca w powiecie Miesbach w przypadku wykorzystania kopalnych i odnawialnych źródeł energii

Energetyczny trójskok

Podstawą opracowanego już programu jest koncepcja tzw. trójskoku energetycznego. Na trzy skoki składają się następujące trzy rodzaje działań: oszczędzanie energii (np. ocieplanie budynków, zmiana zachowań konsumentów), efektywność energetyczna (np. kogeneracja, rekuperacja ciepła) i odnawialne źródła energii (np. wykorzystanie biomasy i energii słońca). Oceniono także, że aby zrealizować program niezależności energetycznej do 2035 roku, potrzebne będzie redukcja emisji gazów cieplarnianych o 40% do 2020 roku. Uczestnicy konferencji klimatycznych zmodyfikowali tę propozycje i przygotowali własny scenariusz, który zakłada redukcje emisji o 36,4% do 2020 roku i bardziej ambitne działania po 2020 roku.

W ramach programu realizacyjnego do roku 2020 zidentyfikowano 72 konkretne działania do wykonania, z których tylko niektóre bezpośrednio przyczyniały się do redukcji emisji, a pozostałe były konieczne, aby przygotować się do tej redukcji, do kolejnych inwestycji lub do monitoringu wyników programu. Najważniejsze działania to program zielonych zamówień publicznych, doradztwo energetyczne dla mieszkańców, utworzenie stanowiska menadżera ochrony klimatu, termomodernizacja budynków publicznych. Każdy z tych programów został rozpisany pod względem swojej roli, potrzebnych do jego realizacji instytucji, grupy docelowej, kosztów i roli dla redukcji emisji. Być może tak mógłby wyglądać proces przygotowywania i wynik tego procesu w przypadku Pilotażowego Programu Niskowęglowego Rozwoju w projekcie "Dobry klimat dla powiatów". Już niedługo podejmiemy takie wyzwanie w jednym z polskich powiatów.

dr Wojciech Szymalski, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa

Wykorzystano materiały:

Prezentację Silke Karcher z niemieckiego Ministerstwa Środowiska, Ochrony Przyrody i Energetyki Jądrowej przedstawionej 14 maja 2013 r. w Warszawie na seminarium demosEUROPA na temat klimatu i polityki energetycznej.
Materiały ze strony internetowej www.landkreis-miesbach.de/, w tym:
- Landkreisentwicklungskonzept "Unser Landkreis Miesbach 2014", Entwicklungskonzept - Konzept Projekte, Landkreis Miesbach, lipiec 2009: www.landkreis-miesbach.de/media/custom/221_1047_1.PDF?1279620217
- Landkreis-Entwicklungskonzept, „Unser Landkreis Miesbach 2014 - von Landkreisleitbild und Agenda zur nachhaltigen Regionalentwicklung", Landkreis Miesbach, styczeń 2011: www.landkreis-miesbach.de/media/custom/1871_159_1.PDF?1289843947
- Kreisentwicklung Projektstand Januar 2012, Landkreis Miesbach, styczeń 2012: www.landkreis-miesbach.de/media/custom/221_2050_1.PDF?1329478588
- Konzept zur Energiewende im Landkreis Miesbach, KlimaKom eG, Green City Energy GmbH, styczeń 2011: www.landkreis-miesbach.de/index.phtml?La=1&sNavID=1871.32&mNavID=1871.2&object=tx|221.2823.1&kat=&kuo=2&sub=0
- Dokumentacja konferencji klimatycznych zorganizowanych podczas przygotowania „Konzept zur Energiewende im Landkreis Miesbach" w Gmund am Tegernsee 7.05.2011 i 2.07.2011:
www.landkreis-miesbach.de/media/custom/1871_238_1.PDF?1306687449
www.landkreis-miesbach.de/media/custom/1871_237_1.PDF?1306687192
www.landkreis-miesbach.de/media/custom/221_2187_1.PDF?1311854275

Uwagi:

Jest to ósmy z materiałów w opracowanym przez dr Wojciecha Szymalskiego cyklu „Oblicza Energiewende", w którym co tydzień prezentujemy inną twarz zmian w niemieckiej gospodarce i społeczeństwie związanych z przejściem na odnawialne źródła energii. Zapraszamy na energetyczną wycieczkę po Niemczech.

Cykl artykułów powstał w ramach projektu LIFE+ „Dobry klimat dla powiatów", a jego źródłowym miejscem publikacji jest portal www.chronmyklimat.pl. Wszystkie artykuły z cyklu są udostępnione na licencji Creative Commons CC-BY-SA 3.0 PL (creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/).