Roślinność jest niezwykle ważnym komponentem środowiska w przestrzeni miejskiej. Widzimy, gdy pięknie kwitnie, gdy jesienią gubi liście, ale czy zdajemy sobie sprawę z tego, że jej funkcjonowanie przynosi nam ogromne korzyści? Tworzy tereny biologicznie czynne, które pełnią podstawowe funkcje: biologiczne, hydrologiczne, klimatyczne, oraz funkcje pochodne: społeczne, psychiczne i wychowawcze, estetyczne, plastyczne, artystyczne, akustyczne, ochronne (sanitarne), żywicielskie. Niniejszy cykl artykułów powstał, aby przybliżyć spektrum dobroczynnych korzyści, jakie przynoszą nam - naszemu zdrowiu i środowisku w mieście - funkcje pełnione przez tereny zieleni.

Kontakt z zielenią (np. w czasie spaceru), sprzyja odprężeniu, nawiązywaniu kontaktów między ludźmi, łagodzi stresy i emocje powstałe w czasie codziennych zajęć. Wspólne działania pielęgnacyjne zieleni (np. na osiedlach), integrują jego mieszkańców. Zieleń przy instytucjach takich  jak szpitale, sanatoria oprócz roli zdrowotnej korzystnie wpływa na psychikę pacjentów wspomagając proces zdrowienia i rehabilitacji.

Według badań przeprowadzonych w Pensylwanii pacjenci po operacjach, którzy mogli oglądać przez okna grupy drzew, krócej przebywali w szpitalu, zgłaszali mniej dolegliwości oraz zużywali mniej środków przeciwbólowych, niż pacjenci, których okna wychodziły na pozbawioną zieleni brunatną ścianę budynku. Badania potwierdzają, że widok natury ma lecznicze znaczenie dla redukowania stresu i lęku w porównaniu z widokiem miejsc zabudowanych, powodujących uczucie smutku oraz depresji. Otoczenie roślin wpływa również na bardziej koncepcyjny sposób myślenia i zdolność koncentracji, przede wszystkim u dzieci i młodzieży.  Okazuje się, że osoby, które znajdowały się w pomieszczeniach zawierających rośliny i kwiaty dokonywały o ponad 15% więcej oryginalnych rozwiązań różnych problemów, niż w pomieszczeniach pozbawionych roślinności.

Funkcję rekreacyjno-wypoczynkową pełnią przede wszystkim parki, promenady, bulwary, lasy, ogrody, zieleń towarzysząca, które są ogólnodostępne. Tego typu zieleń  wraz z infrastrukturą sportową umożliwia uprawianie sportu, spotkania towarzyskie, wycieczki, spędzanie czasu w samotności na łonie natury, jak i z rodziną czy znajomymi. Umożliwia wypoczynek czynny lub bierny. Umożliwia uprawianie sportów, spacerowanie alejami, spędzanie czasu w sposób bierny na ławce czy kocu relaksując się przy książce czy w każdy inny sposób.

W ostatnim czasie, coraz  więcej mieszkańców miast po ciężkim dniu pragnie zrelaksować się wśród zieleni, blisko domu, dlatego na popularności zyskują zielone dachy i tarasy oraz inne miejsca z możliwością wykonania własnego kąta przyrodniczego. Roślinność na dachach, tarasach, parkingach, garażach jest zjawiskiem rozpowszechnionym w Europie Zachodniej i w USA.

W Polsce zielone dachy rozpoczynają swój rozkwit. Zielone dachy zapewniają wypoczynek, a zapotrzebowanie na nie świadczy o potrzebie kontaktu człowieka z naturą. Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami „kupnem mieszkania w bloku z zielonym dachem zainteresowanych jest 65% respondentów, 29% raczej zdecydowałoby się na zakup takiego mieszkania, zaledwie 3% ankietowanych nie chciałoby kupić takiego mieszkania, i 3% badanych raczej nie byłoby zainteresowanych kupnem takiego mieszkania. Taki procentowy rozkład odpowiedzi może świadczyć o tym, że ankietowanym brakuje zieleni w miastach i dlatego chcieliby kupić mieszkanie w bloku z zielonym dachem.

Różne badania psychologiczne przeprowadzane na mieszkańcach miast wykazują, że otoczenie przyrodnicze – roślinne poprawia nastrój, zwiększa poczucie wartości, poprawia koncentrację, wzmacnia stosunki międzyludzkie. W związku z tym powstaje coraz więcej osiedli z elementami zieleni, ponieważ cieszą się one większą popularnością wśród kupujących. Według danych ankietowych przeprowadzonych w Finlandii i Holandii osiedla posiadające dużą powierzchnię zieleni są bardziej atrakcyjne dla potencjalnych mieszkańców pomimo, że są droższe.

Ankietowane osoby są w stanie płacić większe sumy za widok z okien na zielone otoczenie niż za mieszkania, od których tereny zieleni są bardziej oddalone. Badania te są dowodem na to, że zieleń, zwłaszcza drzewa, są niezbędnymi i pożądanymi elementami obszaru mieszkalnego.

To z kolei wiąże się z inną wartością zwaną behawioralną. Przebywanie każdego człowieka wśród terenów zielonych może przynosić inne odczucia, wrażenia. Komfort przebywania wiąże się między innymi z odpowiednim bioklimatem. Ilość zieleni w stosunku do zabudowy, komfort termiczny, napływ czystego powietrza składają się w danej przestrzeni na atrakcyjność bioklimatyczną pod względem spędzania wolnego czasu w tym miejscu.

Badane dzieci i młodzież z różnych krajów (Polska, Argentyna, Australia, Meksyk) w ramach programu „Człowiek i biosfera” uznały, że idealne środowisko mieszkalne charakteryzują takie cechy jak spokój, brak ruchu pojazdów, czystość, obecność przyjaciół, mała skala zabudowy oraz zieleń pod postacią drzew.

Nie bez znaczenia są również funkcje społeczne zieleni miejskiej. Tereny te bardzo często są miejscem organizacji uroczystości, festynów oraz cyklicznych imprez, integrujących społeczności lokalne. Obecność unikalnych okazów flory, pomników przyrody, a czasem także zabytków architektonicznych (w parkach historycznych) ma istotne znaczenie z punktu widzenia funkcji edukacyjnej. Funkcja społeczna wiąże się także z zadaniami wychowawczymi i dydaktycznymi jakie są stawiane ogrodom botanicznym, zoologicznym, a także etnograficznym.

Tereny zielone w sąsiedztwie przedszkoli, szkół, ogrody jordanowskie umożliwiają najmłodszym nie tylko wypoczynek, ale i poznanie przyrody, otaczającej rzeczywistości. Ponadto ogrody zabytkowe, cmentarze wojenne czy pamiątkowe również pełnią funkcję dydaktyczną. Kontakt człowieka z naturą uczy go szacunku dla zieleni.

Zieleń w mieście jest wykorzystywana do prowadzenia edukacji, zarówno przyrodniczej, jak i ekologicznej, poprzez prezentacje ekosystemów i poszczególnych gatunków. Ponadto zieleń umożliwia prowadzenie prac naukowych w postaci badań nad roślinnością i innych badań naukowych i przez to pełni również funkcję dydaktyczną.

Marlena Sajnog

Źródła:

Batorczak A., Kalinowska A., 2010, Na spotkanie różnorodności biologicznej, Szkolne obserwacje drzew – Poradnik Nauczyciela,   Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym, Uniwersytet Warszawski, Warszawa

Bernatzky A., 1967, Stadtklima und Baume, w: Baum-Zeitung 3

 Tyrvainen L., Vaananen H., 1998, The Economic Value of Urban Forest Amenities: an Application of the Contingent Valuation Method, w: Landscape and Urban Planning 43

Krantz W., 1991, Ochrona zieleni miejskiej w kontekście społecznym, w: Aura nr. 9

Olesiejuk E., Jankowska A. (red.), 2007, Zieleń miejska naturalne bogactwo miasta [konferencja naukowa 4-6 października 2007], Wydawnictwo Polskie Zrzeszenie Inżynierów i Techników Sanitarnych, Toruń

Sobczyńska K.U. Zieleń jako element współczesnego miasta i jej rola w przestrzeniach Publicznych Poznania, Politechnika Poznańska Wydział Architektury, Poznań 2014 r.

Zachariasz A., 2006, Zieleń jako współczesny czynnik miastotwórczy ze szczególnym uwzględnieniem roli parków publicznych, Wydawnictwo Politechnika Krakowska, Kraków

 

Jeśli podobał Ci się ten artykuł, możesz wesprzeć powstanie nowego, wpłacając datek na rzecz Fundacji Instytut na rzecz Ekorozwoju.