Najważniejsza zmiana, w stosunku do obecnych przepisów, dotyczy samej formy prawnej dokumentu. Dotychczasowe wytyczne na pierwszy i drugi okres rozliczeniowy wydawane były jako decyzje Komisji Europejskiej, co wiązało się ze żmudnym i czasochłonnym procesem ich implementacji do prawodawstwa krajowego. Było to odczuwalne szczególnie w przypadku Polski, gdzie ze względu na skomplikowany system legislacyjny procedura wdrażania przepisów europejskich wydłużała się znacząco, często uniemożliwiając przedsiębiorcom oraz administracji lokalnej wypełnienie swoich obowiązków na czas. Dodatkowo, interpretacje poszczególnych przepisów wytycznych przez urzędników administracji 27 państw członkowskich różniły się, co powodowało nierówne traktowanie takich samych podmiotów w różnych państwach Unii Europejskiej. W związku z powyższym, aby uniknąć opóźnień i różnic w interpretacji przepisów Komisja Europejska zdecydowała, że najnowsze wytyczne ukażą się w formie rozporządzenia, które będzie działało bezpośrednio i nie będzie wymagało implementacji do prawodawstwa krajowego.

Druga istotną zmianą jest rozbicie obecnych wytycznych na dwa dokumenty. Pierwsze z rozporządzeń dedykowane będzie kwestiom monitorowania i raportowania emisji, a drugie procesowi weryfikacji i akredytacji weryfikatorów. Oba dokumenty przygotowywane są wspólnie przez pracowników Komisji Europejskiej, zakontraktowanych doradców oraz grupy eksperckie złożone z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. Pierwsze prace rozpoczęto pod koniec 2010 roku, a ich zakończenie i przedłożenie pod głosowanie na Komitecie Zmian Klimatu planowane jest na wrzesień 2011 roku. Jeżeli głosowanie zakończy się pomyślnie, dokumenty trafią do tłumaczy europejskich i zgodnie z przepisami dyrektywy 2009/29/WE (tzw. dyrektywy EU ETS) oba rozporządzenia ukażą się we wszystkich językach członkowskich w Dzienniku Urzędowym UE do 31 grudnia 2011 roku. W związku z faktem, że kolejny okres rozliczeniowy zaczyna się 1 stycznia 2013 roku, pozostanie jeszcze cały rok 2012 dla prowadzących instalacje i administracji na dostosowanie się do przepisów i wdrożenie niezbędnych zmian (np. w planach monitorowania).

Całość prac nad zmianami wytycznych odbywa się pod hasłem "ewolucja bez rewolucji". W skrócie oznacza to, że podstawą nowych przepisów tak naprawdę są te obecnie obowiązujące (ze strukturą obowiązującego systemu poziomów dokładności), a większość zmian dotyczyć będzie jedynie zapisów zmiany tych przepisów, które były do tej pory nieprecyzyjne lub których stosowanie mogło prowadzić do nadużyć. Całość dokumentu poddana została reorganizacji, a tematy pogrupowano tak, aby były bardziej przejrzyste. Doświadczenia lat ubiegłych sprawiły, że podstawą monitorowania będzie poprawnie przygotowany i wypełniony plan. W związku z tym doprecyzowano zakres elementów, które obowiązkowo powinny znaleźć się w każdym zatwierdzonym planie monitorowania (procedury, diagramy instalacji itp.) oraz stworzono listę sytuacji w których zmiana lub aktualizacja tego planu jest obowiązkowa (np. dodanie nowego źródła, zmiana poziomów dokładności itp.).

Dotychczasowy podział na kategorie strumieni paliw (główny, pomniejszy, de minimis) rozszerzono również na metodę bilansu masowego, aby umożliwić wykorzystującym tę metodę prowadzącym instalacje monitorowania korzystanie z wynikających z tego ułatwień. Wprowadzono klarowne przepisy dotyczące uznawania paliwa za "komercyjne paliwo handlowe" przez organy zatwierdzające plany monitorowania, a co za tym idzie – stosowania niższych poziomów dokładności. Doprecyzowano również przepisy o wykorzystywaniu technologii CEMS¹, nieracjonalnych kosztach, tymczasowej zmianie metodyki monitorowania, częstotliwości poboru próbek, lukach w danych, korzystaniu z akredytowanych laboratoriów badawczych oraz o ułatwieniach dla instalacji z emisjami poniżej 25 tys. Mg CO₂.

Część zmian proponowanych przez Komisję Europejską ma na celu zwiększenie precyzyjności obliczeń i pomiarów emisji. W związku z tym przygotowano szereg zmian, m.in. w definicji biomasy uwzględniono dodatkowe zrównoważone kryteria dla biopaliw i biopłynów zgodne z dyrektywą 2009/28/WE². Zaostrzono również przepisy decydujące o wyborze poziomów dokładności dla instalacji z grupy B i C (instalacje o emisjach powyżej 50 tys. i 500 tys. Mg CO₂ rocznie). Instalacje te powinny wykorzystywać najwyższe istniejące poziomy dokładności, co w przypadku instalacji spalających paliwa stałe (np. węgiel) wiązałoby się z koniecznością precyzyjniejszych pomiarów ilości zużywanych paliw (z poziomem błędu 1,5%). Dodatkowym utrudnieniem dla prowadzących instalacje może być również znaczne ograniczenie możliwości odliczania od całkowitego bilansu emisji tzw. "przeniesionego CO₂"³. Komisja Europejska proponuje, aby było to możliwe jedynie w przypadku eksportu paliw odpadowych (np. gaz koksowniczy lub wielkopiecowy) do innej instalacji objętej EU ETS, a nie jak do tej pory do innych zakładów przemysłowych wykorzystujących CO₂ w procesie produkcyjnym. Po raz pierwszy pojawią się również przepisy o konieczności uwzględniania w bilansie tzw. "naturalnego CO₂" znajdującego się w składzie większości mieszanek gazowych wykorzystywanych w procesach spalania na terytorium naszego kraju.

Nowością jest wprowadzenie dodatkowego obowiązku raportowania tzw. „udoskonalania metodyki monitorowania". Raport ten powinien zostać przygotowany przez prowadzącego instalację, jeżeli podczas weryfikacji raportu rocznego o emisjach CO₂ weryfikator wykrył jakieś nieścisłości lub zafałszowania, bądź też przedstawił rekomendacje do zaimplementowania. Dokument ten powinien zawierać informacje o działaniach, które prowadzący instalacje zamierza podjąć, by wyeliminować błędy w swojej metodyce monitorowania oraz o terminach ich realizacji. Przedkłada się do 30 czerwca do organu zatwierdzającego plan monitorowania. Podobne cykliczne sprawozdania powinni również przygotowywać prowadzący instalacje, którzy korzystają z ułatwień wynikających z stosowania metody rezerwowej lub stosujący niższe poziomy dokładności ze względu na nieracjonalność kosztową lub techniczną.

Po zakończeniu prac nad rozporządzeniami Komisja Europejska rozpocznie przygotowywanie przykładowych planów monitorowania oraz dodatkowych przewodników wyjaśniających bardziej skomplikowane elementy monitorowania i raportowania emisji CO₂, np. dotyczących bardzo problematycznej kwestii obliczania niepewności pomiarów. Prace nad tymi dokumentami prawdopodobnie zakończą się w pierwszym kwartale 2012 roku.

Przypisy:

1. CEMS – Continuous Emissions Measurement Systems – systemy ciągłego pomiaru emisji.

2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniająca i w następstwie uchylająca dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE.

3. Przeniesiony CO₂ – dwutlenek węgla, który nie został wyemitowany z instalacji, lecz został wyprowadzony z niej w postaci czystej substancji lub został bezpośrednio wykorzystany i związany w produkcie lub surowcu wsadowym.

Tomasz Karpiński jest ekspertem w Krajowym Ośrodku Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBiZE) w Instytucie Ochrony Środowiska w Warszawie. Zajmuje się zagadnieniami związanymi z monitorowaniem, raportowaniem i weryfikacją emisji CO₂. Jest aktywnym uczestnikiem europejskiego forum współpracy Krajowych Administratorów (Compliance Forum) oraz członkiem zespołu ds. globalnych negocjacji klimatycznych w ramach UNFCCC.

Zastrzeżenie: Poglądy wyrażone w artykule są własnymi autora i nie należy ich utożsamiać z oficjalnym stanowiskiem KOBiZE lub polskiego rządu.

Redakcja ChronmyKlimat.pl zezwala na przedruk tego artykułu, pod warunkiem podania źródła tekstu i zamieszczenia linku do portalu lub podlinkowanego logotypu.