Zanieczyszczenie powietrza powodowane przez elektrownie węglowe, sprzyja rozwojowi takich chorób jak udar mózgu, choroba niedokrwienna serca czy rak płuc, i przekłada się na wydatki rzędu 3,1 miliarda funtów, które co roku ponosi brytyjski budżet.

W ostatnich dniach października 2016 roku ukazał się raport pt. „A Breath of Fresh Air: Addressing Air Pollution and Climate Change Together for Health” (pol. „Haust świeżego powietrza: Walka z zanieczyszczeniem powietrza i zmianami klimatu na rzecz zdrowia”) przygotowany przez UK Health Alliance on Climate Change – koalicję zrzeszającą 15 instytucji i organizacji sektora  ochrony zdrowia w Wielkiej Brytanii reprezentującą ok. 600 tys. osób pracujących w tym sektorze, w tym lekarzy i pielęgniarki*.

Autorzy raportu dostarczają konkretnych argumentów zachęcających do wdrażania zintegrowanych strategii mających na celu jednoczesne przeciwdziałanie zmianom klimatu i zanieczyszczeniu powietrza związanych z natężonym ruchem drogowym i emisjami z elektrowni węglowych. Zwracają przy tym uwagę, że jeśli z tymi dwoma wyzwaniami, tj. zanieczyszczeniem powietrza i zmianami klimatu, Brytyjczycy zmierzą się w jednym podejściu, to przyniesie to za sobą znacznie większe oszczędności finansowe i korzyści dla zdrowia publicznego, niż gdyby trzeba by się było mierzyć z każdym z nich z osobna.

Podkreślają, że zarówno zanieczyszczenie powietrza jak i zmiany klimatu mają negatywny wpływ na ludzkie zdrowie oraz pociągają za sobą konkretne koszty w sektorze opieki zdrowotnej. Przykładowo, zanieczyszczenie powietrza powodowane przez elektrownie węglowe, sprzyja rozwojowi takich chorób jak udar mózgu, choroba niedokrwienna serca czy rak płuc. Leczenie tych schorzeń kosztuje brytyjski budżet 3,1 miliarda funtów rocznie. Przez zanieczyszczenie powietrza umiera też rocznie więcej osób, niż ginie na drogach Wielkiej Brytanii w wypadkach komunikacyjnych.

W raporcie czytamy, że spalanie węgla w Wielkiej Brytanii pociąga za sobą co roku 1600 przedwczesnych zgonów, 68 000 dni poświęconych na leczenie i 363 266 dni pracy straconych. Emisje ze spalania węgla powodują także niezliczoną liczbę pomniejszych problemów z układem oddechowym. Na problemy zdrowotne spowodowane emisjami narzekają w szczególności  przedstawiciele tzw. grup wrażliwych, tj. osoby starsze, dzieci i osoby przewlekle chore.

- Zanieczyszczenie powietrza jest drugim po paleniu papierosów największym niszczycielem zdrowia publicznego w Wielkiej Brytanii. Co roku powoduje śmierć 40 tys. osób – mówi prof. John Middleton, przewodniczący Wydziału Zdrowia Publicznego.

Jonathan Griggs, profesor pediatrii specjalizujący się w chorobach układu oddechowego zaznacza z kolei, że najbardziej narażone na szkodliwe skutki spalania węgla są dzieci: - Kobiety ciężarne wdychają zanieczyszczenie powietrza będące skutkiem spalania węgla, a to przekłada się na niską masę urodzeniową niemowląt i dużą liczbę przedterminowych porodów.

Raport „A Breath of Fresh Air: Addressing Air Pollution and Climate Change Together for Health” prezentuje także sześć zaleceń, które rząd brytyjski i tamtejsza służba zdrowia powinni wcielić w życie, aby poprawić jakość powietrza i przeciwdziałać zmianom klimatu:

• Zwiększyć międzysektorową współpracę różnych podmiotów i promować wspólne inicjatywy;
• Do 2025 roku zamknąć elektrownie oparte na węglu;
• Zwiększyć zasięg obszarów z tzw. czystym powietrzem i tworzyć takie strefy w innych miastach;
• Lepiej monitorować zanieczyszczenie powietrza w obszarach zamieszkanych przez tzw. grupy wrażliwe;
• Utrzymać lub poprawić standardy jakości powietrza wprowadzone regulacjami unijnymi;
• Wspierać pracowników służby zdrowia w działaniach podejmowanych przez nich lokalnie, w tym w szczególności w zakresie porad jakich mogą udzielać pacjentom.

O to, na ile brytyjski raport odnosi się do sytuacji w Polsce, postanowiłam zapytać panią Weronikę Piestrzyńską, kierowniczkę Programu Zdrowie i Energia w Health & Environment Alliance (HEAL), organizacji specjalizującej się w analizowaniu wpływu jakości powietrza na zdrowie.

AT-K: - Czy przedstawione w brytyjskim raporcie dane i zalecenia można przełożyć na sytuację w Polsce? Jeśli tak, w jakim zakresie?

WP: - Zanieczyszczenia powietrza - niezależnie od kraju, w którym występują - niosą ze sobą szereg negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego oraz przyczyniają się do przedwczesnych zgonów. Polska należy do najbardziej zanieczyszczonych krajów Unii Europejskiej pod względem stężeń pyłów zawieszonych czy rakotwórczego benzo(a)pirenu. Jednak w naszym kraju dodatkowo istnieje problem tzw. niskiej emisji (czyli emisji z domowych pieców i kotłów grzewczych), która odpowiada za ponad połowę emisji pyłów zawieszonych czy prawie 90 proc. emisji wspomnianego benzo(a)pirenu. Elektrownie węglowe, niestety w większości wyposażone w przestarzałe bloki energetyczne i technologie, także są znaczącym źródłem emisji (ok. 10 proc.  emisji pyłów zawieszonych, ok. 50 proc. rtęci). W naszym kraju istotny problem stanowi cały system produkcji energii, który w prawie 90 proc. opiera się o spalanie węgla. Wymaga on zdecydowanej transformacji w stronę przyjaznych zdrowiu i środowisku, odnawialnych źródeł energii. Rekomendacje umieszczone w raporcie, mimo, iż nie rozwiązałyby wszystkich problemów związanych z zanieczyszczeniami powietrza w Polsce, z pewnością sprawdziłyby się także w naszej rzeczywistości, skutkując redukcją emisji zanieczyszczeń, gazów cieplarnianych przyczyniających się do zmian klimatu, a także poprawą zdrowia publicznego.

AT-K: - Jak wyglądają najnowsze statystyki  dotyczące zgonów i chorób spowodowanych złą jakością powietrza w Polsce? Na ile ma w nich udział węgiel, a na ile inne czynniki?

WP: - Europejska Agencja Środowiska szacuje, że każdego roku ponad 40 tys. osób umiera w naszym kraju przedwcześnie w związku z oddychaniem zanieczyszczonym powietrzem. W Polsce wyróżniamy kilka głównych źródeł emisji: sektor komunalno-bytowy (tzw. niska emisja), transport, przemysł czy produkcja energii. Dodatkowo, emitowane zanieczyszczenia możemy podzielić na pierwotne i wtórne. Pierwotne emitowane są bezpośrednio ze źródeł, powstają w procesie spalania, mogą składać się z drobnych cząstek sadzy, popiołu – tu właśnie kluczowy jest udział spalania węgla, zarówno w piecach elektrowni czy niewielkich piecach domowych. Największym problemem jest tu spalanie węgla najniższej jakości, wysokoemisyjnych mułów, czy flotokoncentratów. Następnie, w wyniku przemian chemicznych w atmosferze oraz łączenia pyłów pierwotnych z innymi szkodliwymi substancjami powstają zanieczyszczenia wtórne (ich prekursorami pyłu są np. dwutlenek siarki, tlenki azotu, lotne związki organiczne czy amoniak). Niestety system produkcji energii, bazujący w naszym kraju na spalaniu węgla oraz dominujący system ogrzewania domów indywidualnych przez piece węglowe sprawiają, że to właśnie węgiel jest głównym winowajcą emisji szkodliwych zanieczyszczeń.

*Celem The UK Health Alliance on Climate Change jest promocja działań, które mają za zadanie pomóc w walce ze zmianami klimatu, a  jednocześnie mogą odciążyć sektor opieki zdrowotnej poprzez lepszą ochronę i promocję zdrowia publicznego. Wśród działań, które organizacje te podejmują, można wymienić:

• podnoszenie świadomości społeczeństwa o potencjalnym wpływie zmian klimatu na ludzkie zdrowie, a także informowanie o tym jak świadome życie i odżywianie może nie tylko pomóc utrzymać nas w dobrej kondycji zdrowotnej, ale też jaki może mieć pozytywny wpływ na środowisko;
• wspieranie lekarzy, pielęgniarki i inne osoby pracujące w sektorze ochrony zdrowia do podejmowania działań powiązanych z ochroną środowiska i jego wpływem na zdrowie;
• uświadamianiem polityków na szczeblu krajowym i międzynarodowym na temat tego jaką rolę zdrowy styl życia i ochrona zdrowia mogą odegrać w przeciwdziałaniu zmianom klimatu.

 

Agnieszka Tomaszewska –Kula, ChronmyKlimat.pl

Materiał opracowany na podstawie:

http://www.ukhealthalliance.org/wp-content/uploads/2016/10/UK-Health-Alliance-A-Breath-of-Fresh-Air-Final-Report.pdf

http://www.ukhealthalliance.org/wp-content/uploads/2016/10/UK-Health-Alliance-on-Climate-Change-OAP-Report-Release.pdf

http://www.ukhealthalliance.org/wp-content/uploads/2016/10/HACCap-v42.png

https://www.theguardian.com/environment/2016/oct/19/british-doctors-and-health-professionals-call-for-rapid-coal-phase-out

http://www.ukhealthalliance.org/new-report-breath-fresh-air-addressing-climate-change-air-pollution-together-health/