Podczas ubiegłorocznego szczytu klimatycznego w Doha za jeden z celów przyjęto [decyzja 23/CP.18(2012)] zwiększenie udziału kobiet w międzynarodowych działaniach na rzecz ochrony klimatu i prowadzenie polityki klimatycznej, która w równym stopniu odpowiadałaby na potrzeby kobiet i mężczyzn. Ta decyzja może mieć znaczący wpływ na równość płci w samym UNFCCC, ponieważ zachęca między innymi do tego, aby kobiety obejmowały istotne stanowiska wewnątrz instytucji utworzonych w ramach Konwencji oraz były członkiniami delegacji uczestniczących w sesjach negocjacyjnych.

Do tej decyzji nawiązała Christiana Figueres, prowadząc spotkanie ''Gender and Climate Change: Vision 50/50'', które podczas tegorocznego Gender Day zgromadziło kobiety działające na rzecz klimatu i praw człowieka w różnych częściach globu. Zaproszone do panelu działaczki opowiadały o swoich marzeniach — ale także o konieczności działania, aby te marzenia stały się rzeczywistością.

Nic o nas bez nas

Jednym z postulatów wypowiadanych podczas spotkania w kontekście udziału kobiet w międzynarodowych działaniach na rzecz ochrony klimatu było hasło ''No decision about us without us''. Zdaniem panelistek, kobiety mogą w znaczący sposób przyczynić się do sukcesu rozmów prowadzonych w ramach negocjacji klimatycznych i najwyższy już czas, aby ich głos został wysłuchany.

Dlaczego coraz częściej łączy się kwestie płci (gender) z ochroną klimatu? Przede wszystkim, jak podaje organizacja GenderCC — Women for Climate Justice, kobiety i mężczyźni w różnym stopniu przyczyniają się do zmian klimatu — poziom konsumpcji generującej m.in. emisje gazów cieplarnianych jest wyższy w przypadku mężczyzn. Równocześnie, ze względu na tradycyjny podział ról i odpowiedzialności, to kobiety są bardziej podatne na skutki tych zmian. W wielu kulturach to właśnie kobiety odpowiadają za zapewnienie bezpieczeństwa swoim rodzinom, to one na co dzień borykają się z problemami związanymi z niedostatkiem pitnej wody czy pożywienia.

Wpływ skutków zmian klimatu na życie kobiet na całym świecie podkreślała w swoim wystąpieniu Mary Robinson, była prezydent Irlandii i założycielka fundacji Mary Robinson Foundation — Climate Justice. — Kobiety nie tylko najsilniej odczuwają skutki zmian klimatu, ale także mogą wiele zrobić, aby tym zmianom zapobiegać. Jednak żeby tak się stało, trzeba im umożliwić uczestniczenie w podejmowaniu decyzji na równych zasadach — podkreślała m.in. Lakshmi Puri z UN Women. Podobnie wypowiadała się Helen Clark z UNDP, dodając, że udział kobiet w negocjacjach powinien wykraczać poza kwestie środowiskowe i dotyczyć także spraw gospodarczych i finansowych. Podczas dyskusji panelistki podkreślały, że należy nadać gospodarce nowy kierunek wzrostu, inwestować w przyszłość, a nie w paliwa kopalne, które należą do przeszłości. Kobiety patrzą na sprawy klimatu często bardziej całościowo niż mężczyźni i zamiast ryzykownych nowych technologii, postulują przede wszystkim zmiany w sposobie życia. — Naszym celem powinna być nie tylko niskoemisyjna produkcja, ale także odpowiedzialna konsumpcja — przypominała Mary Robinson. — Rządy poszczególnych państw powinny czuć się odpowiedzialne za wprowadzanie zmian w tym kierunku.

Czas ucieka — trzeba działać teraz

Oficjalnym spotkaniom towarzyszyły także wydarzenia organizowane przez stowarzyszenia kobiet z całego świata. W jednym z korytarzy zebrały się członkinie International Women's Earth and Climate Initiative, które zachęcały do podpisania deklaracji nawołującej do jak najszybszych działań z zakresu ochrony klimatu i zrównoważonego rozwoju.

Osprey Orielle Lake, założycielka i prezeska IWECI, opowiedziała ChronmyKlimat.pl, że 20 września 2013 roku około 100 kobiet — przywódczyń, decydentek, działaczek, ze świata polityki i biznesu — przygotowało deklarację, w której zebrały postulaty dotyczące przyszłości, jaką pragną budować, świata opartego na prawach człowieka, prawach kobiet, prawach przyszłych pokoleń i prawach przyrody — bardzo ważnych w momencie, kiedy rozmawiamy o ochronie klimatu. Podczas gdy rządy debatują i negocjują, czas mija, a przyroda nie będzie czekała — podkreśliła Osprey — musimy jak najszybciej zareagować na to, co pokazuje nauka. Przypomniała także, że kobiety są nie tylko najbardziej narażone na skutki zmian klimatu, ale także odgrywają kluczową rolę w jego ochronie.

Inicjatywy oddolne drogą do sukcesu

Coraz więcej kobiet bierze sprawy w swoje ręce i włącza się w lokalne działania na rzecz klimatu oraz aktywnie uczestniczy w polityce klimatycznej. Przykładem może być działalność afrykańskiej sieci kobiet na rzecz wspólnego zarządzania obszarami leśnymi REFACOF. Organizacja ma swoją siedzibę w Kamerunie. Jej celem jest zwiększenie udziału kobiet w zrównoważonym rozwoju Afryki i w ochronie klimatu — przede wszystkim, jeśli chodzi o zrównoważoną gospodarkę leśną, dowiedziałyśmy się od Bernadette Chantal Edoa, przedstawicielki REFACOF na COP 19. W Kamerunie trwa obecnie reforma prawa leśnego i lokalne społeczności kobiet przekazują swoje rekomendacje decydentom, starając się w ten sposób wpłynąć na sposób zarządzania lasami oraz na zwiększenie roli kobiet w podejmowaniu decyzji oraz ich udziału w programie REDD+.

Nowy wskaźnik łączy kobiety i klimat – EGI

Jak sprawdzić, czy rola kobiet w ochronie klimatu i środowiska jest rzeczywiście brana pod uwagę? Jaki ma wpływ na politykę? Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) stworzyła nowy wskaźnik EGI (Environment and Gender Index), który pozwala śledzić, jak w poszczególnych krajach wygląda równość płci i rola kobiet w obszarze związanym z ochroną środowiska. Wskaźnik bierze pod uwagę dane dotyczące sposobu rządzenia, działań na rzecz praw kobiet, udziału społecznego, edukacji, jakości życia, ochrony przyrody itp. Warto zwrócić uwagę, że Polska znalazła się w rankingu na wysokiej — 12 pozycji — ale to przede wszystkim ze względu na bogate i skutecznie chronione zasoby środowiskowe. Jeśli przyjrzeć się danym dotyczącym jakości życia (livelihood), nasz kraj zajmuje ostatnie miejsce wśród państw OECD. Potwierdzają się zatem słowa Christiany Figueres, że nawet najlepsi zawsze mają przed sobą jeszcze dużo do zrobienia.

Deklarację Women's Earth and Climate Initiative można przeczytać i podpisać na stronie www.iweci.org/declaration#.Uox6kieRxTM.

Więcej informacji na temat wskaźnika EGI oraz dane dotyczące poszczególnych państw są dostępne pod adresem environmentgenderindex.org.

Agata Golec i Anna Dąbrowska, ChronmyKlimat.pl
Fot. Anna Dąbrowska, ChronmyKlimat.pl