Czy dodatek energetyczny to najlepsza forma wsparcia dla osób o niskich dochodach, które mają problemy z regularnym płaceniem rachunków za energię i utrzymaniem w domu odpowiedniego komfortu cieplnego? Jak z kwestią pomocy odbiorcy wrażliwemu i gospodarstwom w sytuacji ubóstwa energetycznego radzą sobie inne kraje? O tym i podobnych kwestiach była mowa podczas wizyty dr Ute Dubois w Warszawie i spotkań, w których wzięła udział w dniu 31 stycznia 2014 roku.

Przypomnijmy, że jesienią 2013 roku z dr Ute Dubois przeprowadziliśmy obszerny wywiad opublikowany na portalu ChronmyKlimat.pl (zob. "Walka z ubóstwem energetycznym we Francji – lekcje dla Polski": część 1 i część 2). Tym razem o doświadczeniach Francji w walce z ubóstwem energetycznym dr Dubois miała okazję opowiedzieć w Warszawie osobiście. Jednym z ważniejszych punktów jej wizyty było bowiem wzięcie udziału w posiedzeniu okrągłego stołu ekspertów, które Instytut na rzecz Ekorozwoju zorganizował w siedzibie i dzięki uprzejmości Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Uczestniczyło w nim kilkunastu znakomitych ekspertów z zakresu polityki społecznej i energetycznej, m.in. z Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwa Gospodarki, Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Instytutu Spraw Publicznych i Federacji Konsumentów.

Ute Dubois – pierwsza od prawej. Źródło: Instytut na rzecz Ekorozwoju

Podczas spotkania dr Dubois wygłosiła prezentację na temat tego, jak Francja łączy polityki społeczne z kwestiami energetycznymi oraz jaką rolę w pomocy dla osób ubogich odgrywają różne poziomy administracji, biznes oraz organizacje pozarządowe i wolontariusze. Jej prezentacja wywołała szereg pytań i dyskusję o tym, jak dobrze zdefiniować zjawisko ubóstwa energetycznego, jak zidentyfikować osoby, których ten problem dotyczy, jak do nich dotrzeć i jak im skutecznie pomóc. Dr Dubois podkreślała, że bardzo ważna jest kwestia edukacji i informacji, że nie wystarczy tylko wymienić sprzęt na energooszczędny jeśli nawyki użytkowników się nie zmienią. — Bardzo długo energia była tania, nikt nie myślał w jaki sposób ją zużywa. Teraz każdy chce kontynuować takie zużycie, ale nastąpił koniec ery taniej energii. Trzeba zacząć o tym myśleć, zmienić sposób korzystania z energii — mówiła dr Dubois.

Warto jej zdaniem zauważyć, że najskuteczniejszymi formami pomocy nie są dodatki energetyczne w celu regularnego płacenia rachunków za energię, ale programy dotyczące poprawy efektywności energetycznej budynków zamieszkiwanych przez osoby o niskich dochodach. Takie programy rozwiązują problem biedy energetycznej w sposób trwały, co jest korzystne dla całego społeczeństwa. Wymaga to jednak pewnego zaangażowania środków publicznych oraz umiejętnego montażu różnych instrumentów finansowych przez wyspecjalizowane podmioty, aby koszty inwestycji dla osób najuboższych były jak najniższe lub wręcz symboliczne. — Dużo zależy od operatora programu pomocy dla osób w sytuacji ubóstwa energetycznego. Operator może połączyć kilka różnych źródeł finansowania, np. z organizacji charytatywnych, co ogranicza do minimum wkład własny gospodarstw domowych – przykład z północy Francji: koszty uczestników programu ograniczono do 50 euro miesięcznie — dodała Ute Dubois. Osób ubogich nie stać przecież na wyłożenie własnych oszczędności na kompleksową termomodernizację domu, często nie mają też zdolności kredytowej.

Okrągły stół ekspertów dotyczący ubóstwa energetycznego – 31 stycznia 2014 roku w Warszawie. Źródło: Instytut na rzecz Ekorozwoju

Co ważne, w aktywną pomoc na rzecz likwidacji ubóstwa energetycznego zaangażowane są we Francji także największe firmy energetyczne, które w ten sposób rozliczają obowiązek wynikający z udziału we francuskim systemie białych certyfikatów. — Najaktywniej na tym polu działają firmy państwowe EDF i GDF, ale nie wiadomo czy to ze względu na ich typ własności. Przedsiębiorstwa energetyczne nie robią tego jedynie ze względów społecznych, ale jest to również kwestia zarządzania ich wierzytelnościami. Jeśli odbiorca nie płaci rachunków, bardzo szybko reagują powiadomione służby socjalne – żeby nie dopuścić do nagromadzenia się długu — dodała ekspert z Francji. — Warunkiem realizacji projektu w zakwalifikowanym do udziału w programie z zakresu walki ubóstwem energetycznym gospodarstwie domowym jest co najmniej 20% zysk efektywności energetycznej. Ograniczone są również koszty. Jest dużo więcej potrzebujących niż realizowanych projektów, dlatego znajduje się budynki, w których modernizacja się opłaca, jest możliwa i mieszkańcy tego chcą — uzupełniła dr Dubois.

Mamy nadzieję, że wizyta dr Dubois w Warszawie dała impuls do przyjrzenia się zagadnieniu ubóstwa energetycznego bardziej wnikliwie także w Polsce. Wierzymy, że wprowadzony w styczniu 2014 roku dodatek energetyczny dla odbiorcy wrażliwego jest ważnym instrumentem pomocy dla gospodarstw domowych o niskich dochodach. Ogromna większość ekspertów zgadza się jednak z naszym podejściem, że nie powinien to być jedyny program adresowany do tej grupy, zwłaszcza że unijne fundusze w nowej perspektywie pozwolą na inwestycje w poprawę efektywności energetycznej, także w sektorze mieszkalnictwa. Dodatkowo, nowa dyrektywa w sprawie efektywności energetycznej, która powinna zostać implementowana do 5 czerwca br. wręcz zachęca państwa członkowskie do tego, aby część środków z zakresu efektywności energetycznej realizowały w grupie osób zagrożonych ubóstwem energetycznym. Będziemy temu kibicować.

 

Agnieszka Tomaszewska i Aleksandra Stępniak
Instytut na rzecz Ekorozwoju dla ChronmyKlimat.pl

 

 

Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada Fundacja – Instytut na rzecz Ekorozwoju, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.