W ciągu ostatnich dziesięciu lat dzięki szóstemu wspólnotowemu programowi działań w zakresie środowiska naturalnego (EAP) niemal w każdym obszarze ochrony środowiska stworzono odpowiednie przepisy. Taki wniosek wynika jasno z przyjętej 31 sierpnia br. końcowej oceny szóstego EAP (2002-2012). Za szczególne osiągnięcia w dziedzinie ochrony środowiska w ciągu ostatnich dziesięciu lat uznaje się rozszerzenie sieci Natura 2000 do wielkości niemal 18% powierzchni UE, wprowadzenie spójnej polityki w zakresie substancji chemicznych oraz podjęcie działań politycznych w sprawie zmiany klimatu.

Wciąż jednak istnieją braki w zakresie realizacji uzgodnionych unijnych celów i przepisów, a poprawy wymaga zarówno poziom ochrony różnorodności biologicznej, jak i jakość gleb oraz wody. Rozdzielenie wykorzystania surowców od wzrostu gospodarczego nie doprowadziło do spadku w ogólnym poziomie zużycia zasobów.

Komisarz Janez Potočnik powiedział: "Osiągnęliśmy dobre wyniki – ale nie we wszystkich przypadkach były one tak dobre, jak oczekiwaliśmy. Aby zniknęły rozbieżności między celami szóstego EAP określonymi w przepisach a faktycznymi osiągnięciami programu, konieczne jest zwiększenie skuteczności, z jaką państwa członkowskie wdrażają przepisy UE. Naszym celem jest teraz przejście od środków zaradczych do środków zapobiegawczych chroniących środowisko. Zakończenie oceny programu będzie stanowiło początek powszechnej debaty publicznej, której celem ma być określenie kierunków polityki ochrony środowiska na nadchodzące lata".

W końcowej ocenie szóstego wspólnotowego programu działań w zakresie środowiska naturalnego wykazano, że znacząca większość działań wytyczonych w ramach programu została ukończona lub znajduje się w ostatniej fazie realizacji. Aby wzmocnić realizowaną politykę opracowano siedem strategii tematycznych określonych w szóstym EAP – powietrze, pestycydy, zapobieganie powstawaniu odpadów i ich recykling, zasoby naturalne, gleba, środowisko morskie i środowisko miejskie. Niektóre z tych strategii doprowadziły do stworzenia nowych kierunków polityki, zaś pozostałe z nich w większym stopniu polegały na zmianie istniejących środków, tak aby zwiększyć ich spójność i wyeliminować określone luki.

W ramach programu udało się stworzyć pełne ramy dla polityki ochrony środowiska. Posłużyły one państwom członkowskim i władzom lokalnym za punkt odniesienia w walce o obronę polityki ochrony środowiska przed zakusami konkurencyjnych obszarów polityki, w zabezpieczeniu odpowiednich funduszy na finansowanie oraz tworzeniu przewidywalnego środowiska dla biznesu. Program ten przyczynił się także do budowy woli politycznej, aby przyjąć efektywne cele i harmonogramy, a następnie wprowadzić je w życie.

Nie udało się udowodnić, że to właśnie szósty EAP był głównym czynnikiem sprawczym, dzięki któremu w ciągu ostatnich dziesięciu lat przyjęto przepisy o ochronie środowiska. Wynika to po części z charakteru samego programu, który obejmuje ogromną liczbę działań różniących się zakresem i skalą. W odczuciu zainteresowanych stron zatwierdzenie programu w 2002 r. przez Radę i Parlament Europejski w ramach procedury współdecyzji zwiększyło zasadność ich działań i przyczyniło się do stworzenia szerszego poczucia własności w odniesieniu do wniosków dotyczących kierunków polityki. Jako czynnik spowalniający wskazano także wyraźnie niewłaściwe realizowanie i egzekwowanie unijnych przepisów o ochronie środowiska przez państwa członkowskie.

Kolejne kroki

Choć dobiega końca ostatni rok realizacji szóstego EAP, Komisja nadal będzie realizować ambitną politykę ochrony środowiska, która stanowi obecnie nieodłączny element strategii "Europa 2020" na rzecz zatrudnienia i inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. W tym kontekście Komisja wkrótce przedstawi mapę drogową dotyczącą efektywnej gospodarki zasobami z myślą o realizacji do 2050 r. projektu "Europa efektywnie korzystająca z zasobów".

Przedstawiona w dniu dzisiejszym ocena kładzie fundament pod dalszy dialog między Komisją, Radą, Parlamentem, społeczeństwem obywatelskim i sektorem biznesu. Celem jest osiągnięcie porozumienia co do strategicznych kierunków polityki ochrony środowiska, tak aby w proces ten zaangażować jak najszersze grono i aby wytworzyć atmosferę mobilizacji do pracy. W tym kontekście Komisja będzie się zastanawiać w jaki sposób nowy program działań w zakresie środowiska naturalnego może w najskuteczniejszy sposób zapewnić wartość dodaną w dynamicznie ewoluującym obszarze polityki ochrony środowiska.

Szerszy kontekst

Szósty wspólnotowy program działań w zakresie środowiska naturalnego przyjęto decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady w dniu 22 lipca 2002 r. W decyzji tej określono strategiczne ramy dla kierunków polityki ochrony środowiska w Unii Europejskiej na lata 2002-2012. Programy działań w zakresie środowiska naturalnego wyznaczają kierunki rozwoju unijnej polityki ochrony środowiska od wczesnych lat siedemdziesiątych w związku z czym szósty EAP należy postrzegać jako część 40-letniego procesu. Szósty EAP był pierwszym programem działań w zakresie ochrony środowiska, który został przyjęty przez Radę i Parlament Europejski w ramach procedury współdecyzji.

Szczegółowe i wyczerpujące informacje na temat treści komunikatu oraz samego procesu końcowej oceny znaleźć można pod adresem: ec.europa.eu/environment/newprg/final.htm