Parlament Europejski i Rada przyjęły nową dyrektywę w sprawie krajowych poziomów emisji, w oparciu o wniosek Komisji, w którym proponuje się bardziej rygorystyczne wartości graniczne dla pięciu głównych czynników zanieczyszczenia powietrza w Europie.

Przyjęta 14 grudnia 2016 r. dyrektywa wejdzie w życie z końcem miesiąca. W pełni wdrożona dyrektywa ograniczy do 2030 r. o prawie 50 proc. negatywne skutki zdrowotne zanieczyszczenia powietrza, takie jak choroby układu oddechowego i przedwczesna śmierć. Nawet jeżeli zanieczyszczenie powietrza jest "niewidzialnym zabójcą", to jednak ludzie w coraz większym stopniu zdają sobie sprawę ze znaczenia jakości powietrza, którym oddychają, i są nią zaniepokojeni. Z tego względu zawarcie porozumienia w sprawie surowszych wymogów zawartych w dyrektywie jest ważnym osiągnięciem. Porozumienie to poprawi również w znacznym stopniu jakość wody słodkiej, ekosystemów i gleby i przyczyni się do ograniczenia wpływu szkodliwych cząstek, powodujących zmianę klimatu, takich jak np. sadza. Dyrektywa jest głównym elementem bardziej wszechstronnego programu Komisji „Czyste powietrze dla Europy”.

Komisarz do spraw środowiska, gospodarki morskiej i rybołówstwa, Karmenu Vella, stwierdził: Nowe przepisy dotyczące jakości powietrza w Europie są ważnym przełomem w zwalczaniu „niewidzialnego zabójcy”, jakim jest zanieczyszczenie powietrza. Powoduje ono w Europie śmierć ponad 450 000 osób rocznie. To dziesięć razy więcej niż wypadki drogowe. Teraz zależy tylko od rządów krajowych, jak szybko zaczną wdrażać te przepisy, tak aby obywatele mogli korzystać z czystszego powietrza. Będziemy współpracować z państwami członkowskimi wspierając je w wysiłkach na rzecz poprawy stanu zdrowia obywateli UE.

Wprowadzanie w życie nowych przepisów

Rola państw członkowskich w koordynowaniu i wdrażaniu dyrektywy na szczeblu krajowym jest niezwykle istotna. Państwa członkowskie muszą dokonać transpozycji dyrektywy do prawa krajowego do dnia 30 czerwca 2018 r. oraz do 2019 r. opracować krajowy program kontroli zanieczyszczenia powietrza ustanawiający środki zmniejszające do 2020 i 2030 r. emisję pięciu głównych czynników zanieczyszczenia powietrza o uzgodnione wartości procentowe.  Programy te muszą być skoordynowane z programami w takich dziedzinach jak transport, rolnictwo, energia i klimat. Będzie to wymagało nakładów, ale koszty zostaną wielokrotnie zrekompensowane przez korzyści wynikające z oszczędności, szczególnie w zakresie opieki zdrowotnej i absencji chorobowych. Niedawno opublikowany wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia w sprawie zarządzania unią energetyczną podkreśla znaczenie synergii między strategią dotyczącą jakości powietrza i polityką w zakresie klimatu i energii a nową dyrektywą w sprawie krajowych poziomów emisji.

Komisja będzie współpracować z państwami członkowskimi, aby zapewnić prawidłowe wdrożenie, na przykład poprzez utworzenie do jesieni 2017 r. nowego forum na temat czystego powietrza. Forum to umożliwi zbliżenie zainteresowanych stron w celu wymiany doświadczeń i dobrych praktyk. Komisja ułatwi również dostęp do unijnych instrumentów finansowania.

Ponadto przedmiotowa dyrektywa utoruje drogę do ratyfikacji zmienionego protokołu z Göteborga uzgodnionego na szczeblu międzynarodowym przez państwa członkowskie w 2012 r. w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych. Doprowadzi to do zmniejszenia zanieczyszczenia w państwach Europy Wschodniej, Kaukazu i Azji Środkowej, co przysporzy korzyści zarówno samym tym państwom, jak i obywatelom UE, którzy są najbardziej narażeni na zanieczyszczenie transgraniczne.

Przebieg procedury

W grudniu 2013 r. Komisja przedstawiła program „Czyste powietrze dla Europy”, w którym zaktualizowano cele polityki dotyczącej jakości powietrza na lata 2020 i 2030. Obejmował on wniosek w sprawie średnich obiektów energetycznego spalania (dyrektywa 2015/2193), wniosek dotyczący nowej dyrektywy w sprawie krajowych poziomów emisji oraz wniosek dotyczący ratyfikacji zmienionego ostatnio protokołu z Göteborga.

Dyrektywa w sprawie krajowych poziomów emisji ustanawia maksymalne poziomy emisji na rok dla każdego kraju w odniesieniu do pięciu głównych czynników zanieczyszczenia powietrza: drobnych cząstek stałych (PM2.5), dwutlenku siarki, tlenków azotu, niemetanowych lotnych związków organicznych i amoniaku.

Zobowiązania w zakresie redukcji na rok 2020 są identyczne z tymi, które państwa członkowskie już uzgodniły na poziomie międzynarodowym w 2012 r. w wyniku przeglądu protokołu z Göteborga. Zobowiązania na rok 2030 wymagają znacznie większych redukcji. Przyczynią się one do zmniejszenia transgranicznego zanieczyszczenia i stężeń tła w całej Europie.

Mające znaczenie dla polityki w zakresie jakości powietrza sektory przemysłu i niektóre z substancji są również istotne dla polityki dotyczącej klimatu i energii. Dołożono wszelkich starań, by zapewnić ścisłą koordynację między wnioskiem dotyczącym jakości powietrza a aktami realizującymi cele Unii w zakresie emisji gazów cieplarnianych i energii.

Wszystkie sektory gospodarki będą musiały przyczynić się do skutecznej realizacji założeń polityki, w tym rolnictwo, w którym w przeszłości nie dokonano wystarczających redukcji. Komisja będzie ściśle współpracować z państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami w celu zapewnienia korzyści dla zdrowia i środowiska.

Źródło: Komisja Europejska