Uczestnicy debaty, poza mec. Chmalem, byli zgodni, że o istnieniu sektora górnictwa węgla kamiennego zadecydują czynniki ekonomiczne. Dr M. Bukowski, współautor raportu „Polski węgiel – Quo vadis? Perspektywy rozwoju górnictwa węgla kamiennego w Polsce” opublikowanego w czerwcu 2015 roku, omówił zasadnicze tezy tej pracy. Niezależnie od infrastruktury technicznej po uwzględnieniu kryteriów ekonomicznych rentowne będzie wydobycie 25 mln ton, z czego na Śląsku będzie to 10–12 mln ton. W 2050 roku wydobywanie węgla w Polsce będzie całkowicie nieopłacalne. Nawet w scenariuszu wysokich cen węgla wydobycie nie przekroczy 12 mln ton. Według prezentacji dr. M. Wilczyńskiego, wprowadzającej do debaty według kryteriów geologicznych i technicznych, można prognozować, że po 2030 roku wydobycie w GZW nie przekroczy 47 mln ton, a w 2050 będzie to nie więcej niż 28 mln ton. Mecenas Chmal – ekspert Instytutu Sobieskiego prezentował opinię, że zasoby węgla są wystarczające na dziesiątki lat i powinny być eksploatowane. Pozostali uczestnicy, a zwłaszcza dr inż. J. Steinhoff, wskazywali, iż o wydobyciu lub jego braku decydują uwarunkowania geologiczne (głębokość zalegania, nachylenie warstw, zametanowienie etc.) oraz ekonomiczne. Żadne zaklęcia nie zmienią tego, że przemysł węglowy (na świecie) jest w stanie strukturalnej zapaści. To jest sektor zwijający się z niewielkim potencjałem wzrostu [1].

Dr A. Kassenberg zwrócił uwagę uczestników debaty na fakt istnienia polityki klimatyczno-energetycznej UE. Próby kontestowania lub odraczanie jej wdrażania zmarginalizują Polskę w UE. Problem niskiej emisji w naszym kraju – za co w przeważającej mierze odpowiada spalanie węgla – narasta, wywołując uzasadnione protesty społeczne. Bez rozwiązania tego problemu Polska nie będzie w stanie wypełnić obowiązującego nas prawa UE (dyrektywa CAFE, IED, decyzja Rady UE 2010/787/UE).

Ważnym tematem debaty były społeczne skutki ewentualnego ograniczenia zatrudnienia w kopalniach GZW. Dotychczasowe programy restrukturyzacji górnictwa doprowadziły do spadku zatrudnienia z ponad 400 tys. w 1990 roku do niespełna 100 tys. w 2015 roku. W 2015 roku poziom bezrobocia na Śląsku wynosi 9,2% (dane GUS) i jest o 1,6% niższy niż średnia krajowa. W większości dużych miast bezrobocie nie przekracza 7%. Wyjątkiem jest miasto Bytom, gdzie bez pracy jest 19,2% mieszkańców w wieku produkcyjnym. Szansą Śląska jest wdrożenie Regionalnego Programu Operacyjnego. W latach 2014–2020 Śląsk otrzyma z UE kwotę 3,5 mld euro. Decyzją samorządu wojewódzkiego największe (21,4%) środki zostaną przeznaczone na wsparcie projektów efektywności energetycznej, gospodarki niskoemisyjnej i OZE. Kolejnym priorytetem będzie rewitalizacja rozumiana jako zintegrowane działanie w zakresie celów gospodarczych, społecznych, przestrzennych i środowiskowych. Na ten cel przeznaczono 8,4% środków UE. W RPO dla Śląska ważne są także ochrona środowiska (6,8%), i regionalny rynek pracy (6,5%). Program operacyjny oraz program rządowy winny być ukierunkowane na reorientację zawodową, zwłaszcza tworzenie miejsc pracy w nowych rodzajach przemysłu (technologie innowacyjne), szczególnie w sektorze zielonej energetyki rozproszonej, a adresowane nie tylko do górników, ale do całej społeczności Śląska.

dr Michał Wilczyński

[1] The coal industry is in state of structural decline. It is a shrinking industry with little upside potential - Institute for Energy Economics and Financial Analysis. The case for Divesting Coal from the Norwegian Government Pension Fund Global. 2015