Przedstawiamy sformułowane postulaty i wnioski branży związanej z szeroko pojętą gospodarką odpadami komunalnymi w Polsce "Waste to Energy". Wymienione poniżej wnioski przedłożono do Ministerstwa Środowiska, Ministerstwa Gospodarki oraz Stałej Podkomisji ds. Monitorowania Gospodarki Odpadami Sejmu RP.

Zebrane sugestie dotyczą w szczególności kwestii związanych z możliwościami energetycznego wykorzystania odpadów oraz braków w otoczeniu regulacyjnym, które utrudniają ten proces i inwestycje. Postulaty zostały sformułowane na podstawie debaty organizowanej w ramach międzynarodowego Seminarium „Energia z odpadów. Inwestycje, paliwa, technologie", które odbyło się 3 października br. w warszawskim hotelu Marriott. Wydarzenie to zostało zorganizowane przez firmę CBE Polska, w związku z narastającymi problemami kształtującej się obecnie w Polsce branży „Waste To Energy" (WTE) oraz ogromnym zainteresowaniem ze strony sektora odpadowego, samorządów, jak również energetyki zawodowej. W wydarzeniu uczestniczyło ponad 130 specjalistów sektora „WTE". Oprócz licznej reprezentacji rynku polskiego, swoimi doświadczeniami dzielili się eksperci z: Norwegii, Litwy, Niemiec, Włoch, Kanady i Korei.

Należy podkreślić, że Unia Europejska już dawno nakreśliła prawne ramy polityki w zakresie energii z odpadów. Jako członek UE Polska musi implementować te rozwiązania do naszego systemu prawnego. W zakresie wdrożenia dyrektywy o odpadach i budowy w Polsce nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi mamy ogromną pracę do wykonania. Zdaniem wielu ekspertów poziom gospodarki odpadami w Polsce jest opóźniony o około 10 lat w stosunku do średniej krajów Unii Europejskiej. Wskazują na to m. in. badania prowadzone przez Komisję Europejską, a także organizacje pozarządowe działające w sektorze OZE i WTE.

CBE Polska jako firma analityczno-doradcza specjalizująca się w zagadnieniach istotnych dla regulowanych sektorów gospodarczych jakim niewątpliwie jest energetyka, dostrzega poważne bariery dla rozwoju sektora WTE w Polsce, które chciałaby zdefiniować. Kształtujący się rynek zagospodarowania odpadów postrzega jako szansę dla polskiej gospodarki, w tym możliwość nowych inwestycji i tworzenia miejsc pracy. Jednak, aby to nastąpiło konieczne jest stworzenie stabilnych i przejrzystych ram funkcjonowania sektora gospodarki odpadami.

Poniżej przedstawiamy wnioski, które w przekonaniu branży warte są uwzględnienia podczas przygotowywania odpowiednich aktów prawnych i mechanizmów wsparcia.

Wniosek 1:

W znowelizowanej ustawie o porządku i czystości w gminach ważne kompetencje i odpowiedzialność w zakresie gospodarki odpadami zostały przekazane samorządom gminnym. Niestety znaczna ich część nie była gotowa do przejęcia tych zadań. Rady Gmin kierują się krótkoterminowym interesem lokalnym i w większości podejmują decyzje w kierunku minimalnych standardów i kosztów w zagospodarowaniu odpadów, a nie zapewnieniem realizacji ustalonych w ustawie celów (w tym zabezpieczeniem koniecznych inwestycji infrastrukturalnych). Sytuacja ta wymaga zmiany, ponieważ takie postępowanie noże być poważnym zagrożeniem dla rozwoju nowego systemu gospodarowania odpadami.

Poważnym problemem są również organizowane przetargi, na podstawie których samorządy wyłaniają podmioty zapewniające odbiór i zagospodarowanie odpadów na ich terenie. Najczęściej jedynym kryterium wyboru jest najniższa cena, co powoduje wykluczenie dedykowanych instalacji typu „RIPOK". Tymczasem najbardziej punktowana przy przetargach powinna być efektywność (recyclingu/odzysku) i innowacyjność poszczególnych rozwiązań technologicznych zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami. Jeżeli nadal jedynym kryterium wyboru pozostanie najniższa cena to gospodarka odpadami komunalnymi w Polsce nie rozwinie się, a niezbędne inwestycje nie zostaną zrealizowane. Dodatkowym skutkiem takiego podejścia będzie powiększanie naszego zacofania technologicznego i rozwój różnego rodzaju nieprawidłowości w budowanym systemie.

Wniosek 2:

Według szacunków ekspertów w Polsce w najbliższych latach potrzebne jest stworzenie możliwości przetworzenia na energię około 3-4 mln ton odpadów w postaci paliwa alternatywnego, które będzie produkowane w regionalnych instalacjach przetwarzania odpadów. Aktualnie realizowany program budowy spalarni rozwiąże ten problem tylko w 25-30%, bowiem 6 powstających instalacji wraz z jedną działającą obecnie w Warszawie, będzie miało łączną wydajność na poziomie około miliona ton. Tymczasem wytworzone z odpadów paliwa alternatywne, które zgodnie z szacunkami stanowią kaloryczną równowartość około 2 mln ton węgla (czyli około 5% węgla potrzebnego dla systemu energetycznego) mogłyby istotnie podnieść bezpieczeństwo energetyczne kraju.

Mamy więc ogromne źródło energii, ale brakuje wyraźnych impulsów do jego wykorzystania. Konieczne są działania odpowiedzialnej administracji rządowej, które stworzą warunki dla szerszego wykorzystania energii z odpadów, w tym w ciepłowniach i elektrociepłowniach.

Wniosek 3:

Braki w zakresie precyzyjnych regulacji prawnych oraz obserwowana „inflacja legislacyjna" w naszym kraju zniechęcają potencjalnych inwestorów i blokują prace nad wdrażaniem nowych technologii. Przy tak dynamicznych i nieprzewidywalnych zmianach prawa, opracowanie projektów inwestycyjnych i ich realizowanie staje się niemożliwe.

Należy wyciągnąć wnioski z problemów branży „biomasowej", której załamanie na początku 2013 roku wynikało w głównej mierze z wadliwie opracowanych przepisów. Trzeba jednak przestrzec, że taka sytuacja może się powtórzyć w przypadku całego sektora energetycznego wykorzystania odpadów.

Wniosek 4:

Przepisy wprowadzające regionalizację z jednej strony pozwalają uporządkować gospodarkę odpadami na szczeblu regionu, ale równocześnie mogą poważnie utrudnić funkcjonowanie dużych, ponadregionalnych spalarni. Powodują bowiem swoiste ograniczenie w zakresie pozyskiwania odpadów do instalacji, jak również konkurencję między instalacjami w regionie, który ustawowo powinien być samowystarczalny w zakresie zagospodarowania odpadów. Eksperci prognozują, iż może dojść do sytuacji w której spalarnie nie będą mogły pozyskać wystarczającej ilości odpadów w obrębie początkowo ustalonego obszaru. Należy więc rozważyć zmianę przepisów ograniczających zasięg pozyskiwania odpadów do instalacji (np. z zastrzeżeniem transportu na zbyt duże odległości) w przypadku instalacji ponadregionalnych.

Wniosek 5:

Branża gospodarki odpadami potrzebuje przejrzystego i uporządkowanego systemu funkcjonowania składowisk odpadów. Jest to konieczne dla spełnienia wymogów dyrektywy o odpadach w zakresie składowania odpadów, zgodnie z którymi do 16 lipca 2020 roku tylko do 35% odpadów biodegradowalnych może trafić do składowania. W tym celu należy dopilnować, aby wszystkie instalacje działały zgodnie z założeniami i standardami oraz wdrożyć selektywną zbiórkę odpadów biodegradowalnych. Aspekty ekonomiczne winny wskazać rodzaj instalacji do ich optymalnego zagospodarowania (biogazownia czy kompostownia).

Wniosek 6:

W przypadku realizacji inwestycji przez samorządy lub z udziałem samorządów potrzebne są odpowiednie zmiany w przepisach dotyczących podatku VAT, ponieważ obecnie obowiązujące przepisy poważnie utrudniają skorzystanie z odliczeń podatku VAT w przypadku rozliczeń kredytów i dotacji pozyskanych na realizację dużych inwestycji. VAT nie jest kosztem kwalifikowanym dla takich inwestorów, co powoduje dodatkowe koszty i jest przejawem nierównego traktowania podatników.

Wniosek 7:

Koniecznym jest przygotowanie i wdrożenie odrębnego programu zagospodarowania osadów ściekowych w kraju. Obecnie Polska nie wykorzystuje właściwie prawie 98% odpadów tego typu. Rozsądnym rozwiązaniem może być zaplanowanie współspalania osadów w cementowniach, elektrociepłowniach lub elektrowniach, w tym w połączeniu z paliwami alternatywnymi ze stałych odpadów komunalnych.

Osady ściekowe mają olbrzymi potencjał energetyczny ponieważ 2 tony osadów odpowiadają (kalorycznie) tonie węgla kamiennego. Krajowy Program Gospodarki Odpadami 2014 jedynie dotyka problemu osadów. Zgodnie z jego założeniami w 2018 roku ilość osadów o zawartości 65% suchej masy szacuje się na 2,5 mln ton. W Polsce istnieje obecnie 3191 oczyszczalni oraz jedynie 11 mono-spalarni osadów ściekowych. W realizacji pozostaje około 50 suszarni osadów ściekowych. Dlatego pilnie należy wprowadzić elementy stymulujące rozwój energetycznego wykorzystania osadów.

Wniosek 8:

Od lat Polska boryka się z problemem braku wiarygodnych danych o ilościach wytwarzanych w kraju odpadów, co w efekcie doprowadza do publikacji rozbieżnych i niewiarygodnych danych w skali „mikro", jak i „makro". Zapowiadana przed kilkom laty baza danych o odpadach praktycznie nie funkcjonuje. Wydaje się, że publikowane dane i przekazywane do Komisji Europejskiej sprawozdania obarczone są poważnymi błędami, które mogą je zdyskwalifikować, narażając nasz kraj na kary i sankcje UE. Nie ma podstaw by twierdzić, że wytwarzamy mniej odpadów niż inne kraje UE, ponieważ nie dysponujemy nadzwyczajnymi programami ich unikania. Bez wiarygodnego systemu monitorowania i baz danych o odpadach nierealne jest właściwe planowanie i prawidłowy rozwój sektora gospodarki odpadami.

Wniosek 9:

Paliwa produkowane z odpadów (nazywane paliwami alternatywnymi) znajdują coraz szersze zastosowanie przemysłowe w krajach Unii Europejskiej, w tym także w sektorze energetycznym i ciepłowniczym, co jest uzasadnione zarówno ze względów ekonomicznych, jak i ekologicznych.

Produkcja paliw alternatywnych i ich wykorzystanie posiada wiele zalet dla gospodarki krajowej, w tym powoduje:

• zwiększenie ilości produkowanej energii elektrycznej, pochodzącej ze źródeł odnawialnych,
• obniżenie raportowanej emisji CO₂ w sektorze energetycznym (zaoszczędzenie limitów emisji CO₂ przyznanych dla sektora),
• zwiększenie poziomu odzysku odpadów (wypełnienie zaleceń UE w zakresie gospodarki odpadami),
• zwiększenie przychodów producentów energii w związku z niższą ceną paliw
z odpadów w stosunku do paliw kopalnych.

W Polsce wykorzystanie stałych paliw alternatywnych do produkcji energii elektrycznej i ciepła jest dotychczas znikome. Powodem takiego stanu rzeczy jest szereg utrudnień – stanowiących bariery zarówno natury formalno-prawnej jak i technicznej – przed którymi staje producent energii zamierzający realizować energetyczny odzysk odpadów. Należy przygotować konkretne rozwiązania prawne oraz system zachęt dla szerszego wykorzystania odpadów do produkcji energii elektrycznej i ciepła.

Wiele krajów UE dobrze poradziło sobie z energetycznym wykorzystaniem odpadów i dzisiaj odpady stanowią tam poważne źródło energii. Tymczasem w Polsce wykorzystanie stałych paliw alternatywnych do produkcji energii elektrycznej i cieplnej jest dotychczas znikome. Powodem takiego stanu rzeczy jest szereg utrudnień – stanowiących bariery zarówno natury formalno-prawnej jak i technicznej – przed którymi staje producent energii zamierzający realizować energetyczny odzysk odpadów. Dlatego należy zaplanować realną ścieżkę prawną oraz system zachęt dla wykorzystania odpadów w tym sektorze. W przeciwnym razie Polska będzie nadal wśród upominanych i karanych krajów za brak realizacji przyjętych celów i standardów gospodarowania odpadami.

***

Debata dotycząca energii z odpadów będzie kontynuowana podczas II edycji seminarium, które odbędzie się w dniu 6 lutego 2014 roku w Warszawie.

źródło: CBE POLSKA