Już 1 lipca Polska rozpoczyna półroczne przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej. Przed naszym krajem stoi wielkie wyzwanie. Początek polskiej prezydencji przypada na okres intensywnej dyskusji na temat kluczowych reforma istotnych ze względu na ich wpływ na środowisko – uważa WWF Polska. 

Od postawy polskich władz zależą nie tylko dalsze losy reformy Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) oraz Wspólnej Polityki Rybackiej (WPRyb.), ale też kształt nowych wieloletnich ram finansowych UE. Trzy następujące po sobie kolejno prezydencje: polska, cypryjska i duńska będą też sprawdzianem dla całej wspólnoty, która stoi przed wyborem bądź odrzuceniem drogi wiodącej do zrównoważonej, inteligentnej, efektywnej i niskoemisyjnej gospodarki, uwzględniającej naturalne ograniczenia środowiskowe i dostępność odnawialnych i nieodnawialnych zasobów. 

Najnowsze wyniki badań (Eurobarometr) pokazują, że aż 77% Europejczyków jest zdania, iż ochrona środowiska może przyczynić się do wzrostu gospodarczego w UE, a 89% zgadza się, że należy przeznaczyć więcej unijnych funduszy na promowanie działań i produktów przyjaznych środowisku. Przygotowanie nowych ram finansowych UE (2014-2020) to wyjątkowa okazja dla europejskich rządów, w tym polskich władz, do radykalnej zmiany budżetu UE, tak, aby skutecznie przyczyniał się do realizacji priorytetowych celów Unii na rok 2020 – poprawy efektywności energetycznej o 20%, zaspokojenia 20% zapotrzebowania na energię z jej odnawialnych źródeł, zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20%. Po roku 2013 fundusze UE muszą wspierać wysiłki na rzecz powstrzymania utraty różnorodności biologicznej. 

WWF wzywa do zwiększenia puli środków przeznaczonych na inwestycje UE w obszarach i sektorach, które stymulują rozwój zielonej gospodarki, tworzenie zielonych miejsc pracy, zmianę dzisiejszego modelu niezrównoważonej konsumpcji i zwrot rynków ku prośrodowiskowej przyszłości. Polsko-cypryjsko-duńskie trio prezydencji musi również poprowadzić rządy państw UE do zwiększenia unijnego celu redukcji wewnętrznych emisji z 20 do 30 procent do roku 2020. Krok ten jest niezbędny, by zwiększyć inwestycje w zieloną i efektywnie wykorzystującą zasoby infrastrukturę, usługi i produkty, wygenerowania znaczących oszczędności wynikających ze zmniejszenia importu ropy i gazu, tworzenia setek tysięcy nowych miejsc pracy, a także do wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego Europy. Mając na uwadze powyższe WWF wzywa polską prezydencję do promowania celu wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego UE poprzez promowanie odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej, a nie jak dzieje się obecnie w Polsce, przez forsowanie energetyki jądrowej, jako jedynego rozwiązania dla Polski. Niestety, przebieg ostatniego posiedzenia Rady ds. Środowiska wskazuje na to, że Polska, zamiast stać na czele postępu Wspólnoty w zakresie redukcji emisji CO₂, może go skutecznie zablokować.

– Jednym z największych wyzwań, z jakimi polska prezydencja będzie musiała się zmierzyć, jest stworzenie ambitnego stanowiska UE na 17. Konferencję Stron Konwencji ONZ w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) – mówi Wojciech Stępniewski, kierownik projektu „Klimat i energia” w WWF Polska. – Dlatego apelujemy do polskich władz o zapewnienie, że Unia podtrzyma trzy główne cele negocjacyjne: po pierwsze, aby umocnić podstawowe elementy międzynarodowego systemu (globalny fundusz klimatyczny, ramy adaptacji, powstrzymanie wylesiania), po drugie, opowiedzieć się za koniecznością kontynuacji protokołu z Kioto jako podstawy wzajemnego zaufania stron konwencji, a po trzecie, aby zmierzyć się z niedoskonałością obecnego zestawu zobowiązań redukcyjnych oraz problemem nadwyżki przyznanych jednostek emisji (AAUs) i niespójności zasad rozliczania emisji z użytkowania gruntów, a także zaproponować strategię zamknięcia luk pomiędzy dotychczasowymi deklaracjami, a kluczowym zobowiązaniem pozwalającym ograniczyć skutki globalnego ocieplenia.

Polska będzie przewodniczyć Radzie Unii Europejskiej w momencie, gdy rozpoczną się negocjacje kluczowych polityki UE na lata 2014-2020 w tym jednej z najważniejszych – WPR. Obecnie połowa budżetu UE przeznaczona jest na rolnictwo tym samym niezmiernie ważnym jest, aby WPR wspierał i promował rolnictwo przyjazne środowisku. 

– WWF oczekuje od Polski takiego przeprowadzenia negocjacji, aby przy utrzymaniu budżetu WPR na obecnym poziomie doprowadzić do gruntownego zreformowania systemu dopłat dla rolników – podkreśla Anna Marzec, konsultant ds. ochrony Morza Bałtyckiego w WWF Polska. – Subsydia powinny być przeznaczane jedynie na działalność rolniczą przyjazną dla środowiska. Dlatego przeznaczanie środków publicznych powinno uwzględniać zasadę "zanieczyszczający płaci" a system dofinansowania rolnictwa musi być sprawiedliwy i przejrzysty.

W czasie polskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej będą zapadać kluczowe decyzje dotyczące przyszłego systemu zarządzania rybołówstwem europejskim. Na początku lipca 2011 roku Komisja Europejska opublikuje propozycję nowej, zreformowanej Wspólnej Polityki Rybackiej. W związku z powyższym polski rząd odpowiedzialny będzie za ostatnią fazę konsultacji tej najstarszej polityki Unii Europejskiej. 

– Jak wynika z badań przeprowadzonych przez WWF 88% Europejczyków, w tym 81% Polaków, domaga się, aby produkty rybne pochodziły ze zrównoważonych połowów – mówi Piotr Prędki, specjalista projektu „Zrównoważone rybołówstwo” z WWF Polska. – Nasz rząd, aby zagwarantować odbudowę i zrównoważone wykorzystanie zasobów ryb, powinien podjąć wszelkie działania na rzecz gruntownej reformy Wspólnej Polityki Rybackiej, głównie poprzez forsowanie propozycji objęcia wszystkich łowisk europejskich długoterminowymi planami zarządzania zasobami, wprowadzenie angażującego wszystkie zainteresowane strony podejścia regionalnego do zarządzania danym łowiskiem oraz ujednolicenie przepisów tak, aby obejmowały one również statki unijne poławiające poza wodami Unii Europejskiej. 

Zadaniem polskiej prezydencji będzie również przewodnictwo w realizacji przyjętej niedawno strategii ochrony różnorodności biologicznej w UE. Będzie to także okazja do podniesienia kwestii zaspokojenia wynikających z niej potrzeb finansowych, zwłaszcza, że podczas rozpoczynającej się w lipcu Prezydencji odbędzie się ważna dyskusja nad wspólnotowym budżetem po roku 2013. Środki alokowane w ramach funduszu na rzecz ochrony środowiska (instrument finansowy LIFE) powinny po 2013 roku być pięciokrotnie większe niż w obecnej perspektywie finansowej. 

– Ochrona i promocja różnorodności biologicznej powinny być włączane do wszystkich strumieni finansowania (polityki spójności, WPR, WPRyb.), wraz ze stosownymi mechanizmami ochronnymi, przejrzystymi kategoriami finansowania i odpowiednimi wskaźnikami – zwraca uwagę Marta Majka Wiśniewska, konsultant WWF Polska ds. Infrastruktury i Środowiska. – Dyskusja nad wieloletnimi ramami finansowymi i przyszłą polityką spójności powinna także zmierzać w kierunku zminimalizowania wpływu na różnorodność biologiczną wynikającego z potencjalnie szkodliwych polityk sektorowych UE, takich jak transport i gospodarka wodna. 

– WWF będzie uważnie monitorował poczynania polskich władz w czasie prezydencji – podsumowuje Piotr Nieznański, kierownik Działu Ochrony Przyrody w WWF Polska. – Nasze stanowisko przedstawiliśmy już w czasie specjalnych debat i konferencji zorganizowanych przed jej rozpoczęciem. Przez najbliższe pół roku będziemy mogli przekonać się, jak zielona jest polska prezydencja i czy rzeczywiście za wieloma deklaracjami pójdą czyny. Niestety już na samym wstępie otrzymaliśmy niepokojący sygnał ze spotkania Rady UE ds. Środowiska, na którym Polska powiedziała nie dla redukcji emisji CO₂ o 25 procent do 2020 roku i jako jedyny kraj UE nie zgodziła się z propozycją ścieżki osiągnięcia celu redukcyjnego, przedstawioną przez Komisję Europejską. Z kolei we wrześniu w Puszczy Białowieskiej, która wciąż nie jest odpowiednio chroniona, polskie władze chcą zorganizować konferencję "Leśnictwo dla klimatu i różnorodności biologicznej". Pozostaje mieć nadzieję, że do tego czasu wyjaśni się kwestia zmiany ustawy o ochronie przyrody, która w obecnym kształcie uniemożliwia skuteczne tworzenie i poszerzanie parków narodowych.

Obecnie WWF Polska prowadzi specjalny projekt „Rola polskiej prezydencji a aspekty środowiskowe w przyszłej perspektywie finansowej i polityce spójności Unii Europejskiej”. W ramach projektu odbyła się już specjalna debata z udziałem m.in. przedstawicieli instytucji rządowych i samorządowych oraz organizacji pozarządowych. 

WWF planuje też dalsze działania, dotyczące środowiskowych aspektów polskiej prezydencji, w tym organizację objętego patronatem polskiej prezydencji w Radzie UE seminarium „Nowa Wspólna Polityka Rybacka Unii Europejskiej – wyzwania i szanse”, które odbędzie się 27 lipca w Morskim Instytucie Rybackim w Gdyni.