Roślinność jest niezwykle ważnym komponentem środowiska w przestrzeni miejskiej. Widzimy, gdy pięknie kwitnie, gdy jesienią gubi liście, ale czy zdajemy sobie sprawę z tego, że jej funkcjonowanie przynosi nam ogromne korzyści? Tworzy tereny biologicznie czynne, które pełnią podstawowe funkcje: biologiczne, hydrologiczne, klimatyczne, oraz funkcje pochodne: społeczne, psychiczne i wychowawcze, estetyczne, plastyczne, artystyczne, akustyczne, ochronne (sanitarne), żywicielskie. Niniejszy cykl artykułów powstał, aby przybliżyć spektrum dobroczynnych korzyści, jakie przynoszą nam - naszemu zdrowiu i środowisku w mieście - funkcje pełnione przez tereny zieleni.

Rola drzew i wszelkiej roślinności jest szczególnie istotna dla gospodarki wodnej w przestrzeni miejskiej. Podczas deszczu, powierzchnia liści i gałęzi drzewa pochłania i gromadzi wodę. Natomiast  ziemia znajdująca się pod drzewem, dzięki  korzeniom, ma zwiększoną pojemność i tempo wsiąkania wód opadowych.

Wpływa to na odnawianie zasobów wód gruntowych i ogranicza powodzie. Zbadano, że duże drzewo ma możliwości magazynowania wody w obrębie korony średnio od 228 do 455 litrów. Oczywiście ilość wody wychwytywanej przez drzewa zależy od wielu różnych czynników np.:  klimat, wielkość drzewa, budowa korony, powierzchnia i szorstkość liści oraz kory, a także przepuszczalność podłoża.

Drzewa, zwłaszcza szybko rosnące i głęboko ukorzenione, są naturalnym filtrem. Polepszają jakość wód podziemnych dzięki procesom oczyszczania wody z metali ciężkich i innych szkodliwych składników. Z tego wynika, że obecność drzew ma duże znaczenie dla ochrony czystości wód.

Zatrzymywanie wody przez drzewa i jej pochłanianie przez przepuszczalną ziemię pod koronami, ogranicza ilości spływu wody deszczowej nawet o 17%. Powoduje to zmniejszanie kosztów instalacji systemu kanalizacyjnego. Dzięki obecności około 500 tys. drzew, można uzyskać oszczędności na budowie kanalizacji deszczowej miasta w kwocie ponad 1,5 miliona PLN( przeliczono z dolarów). 

Uszczelnianie terenu powoduje znaczne przekształcenie hydrosfery i cyklu obiegu. Większość podłoża w mieście jest nieprzepuszczalna (beton, asfalt), co powoduje ograniczenie powierzchni swobodnego wsiąkania. Zabudowa w mieście, dodatkowe źródła ciepła, emisja zanieczyszczeń do atmosfery - to wszystko wpływa na zmiany bilansu cieplnego i nasilenie procesów hydro-klimatycznych.

Zmiany te prowadzą do przekształcenia innych elementów lokalnego bilansu wodnego: opadów, retencji i odpływów. Obszar zabudowany i uprzemysłowiony zakłóca równowagę obiegu wody, a zwłaszcza rytm odpływu. W okresach roztopów i obfitych deszczów woda spływa z terenów miast do rzek, co może mieć wpływ na wezbrania i nieregularność przepływów.  

W związku z ogromnym wpływem terenów zieleni (głównie drzew, ale także innej roślinności), oraz powierzchni przepuszczalnych na gospodarkę wodną, w wielu krajach przeprowadzany jest proces tzw. „odpieczętowania ziemi”. Polega to na zdejmowaniu nawierzchni uszczelnionej (chodników, parkingów) w miejscach gdzie jest to możliwe i zastępowania jej nawierzchnią chłonną, wprowadzając zieleń, przede wszystkim drzewa. Odtwarzane są także wyschnięte lub zasypane cieki i rewitalizowane zbiorniki wodne, których brzegi obsadza się drzewami w celu poprawy i ochrony potencjału wodnego.

Fot. Brian Ash, źródło: Wikipedia, Creative Commonsbieranej z powierzchni dróg, placów i dachów.

Dzięki ogrodom deszczowym mniej wody spływa z powierzchni nieprzepuszczalnych (chodniki, ulice, parkingi, place) do kanalizacji, ponieważ rośliny zatrzymują ją w krajobrazie, zwiększając w ten sposób retencję wód. Chociaż ogród deszczowy przypomina zwykły ogród, sadzone są w nim szczególne rośliny hydrofitowe. Ich korzenie bądź kłącza zatrzymują zanieczyszczenia z pobranej przez siebie wody, np. metale ciężkie i związki białkowo-tłuszczowe. Podłoże ogrodu, dzięki odpowiednio dobranym warstwom piasku i żwiru, zatrzymuje zanieczyszczenia zawarte w wodzie.

Marlena Sajnog

Źródła:

Batorczak A., Kalinowska A., 2010, Na spotkanie różnorodności biologicznej, Szkolne obserwacje drzew – Poradnik Nauczyciela,   Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem Przyrodniczym, Uniwersytet Warszawski, Warszawa

Czerwieniec  M., Lewińska J., 1996, Zieleń w mieście, Kraków 1996.

http://sendzimir.org.pl/publikacje/ogrody-deszczowe

Szczepanowska B.H., 2007, Ekologiczne, społeczne i ekonomiczne korzyści z drzew na terenach zurbanizowanych, CZŁOWIEK I ŚRODOWISKO, 31 (3-4) 2007,

 

Jeśli podobał Ci się ten artykuł, możesz wesprzeć powstanie nowego, wpłacając datek na rzecz Fundacji Instytut na rzecz Ekorozwoju.