Czwarte spotkanie z cyklu „Środy z Böllem”, które odbyło się 23 września br. poświęcone było miejscu i roli przemysłu oraz gospodarki odpadami w działaniach na rzecz niskoemisyjnego rozwoju. Czy jest alternatywa dla ekspansywnej eksploatacji surowców i rosnących hałd odpadów?

Prowadzący spotkanie dr Andrzej Kassenberg tytułem wstępu nawiązał do raportu „Niskoemisyjna Polska 2050”, opracowanego wspólnie przez Warszawski Instytut Studiów Ekonomicznych i Instytut na rzecz Ekorozwoju. W dokumencie tym zwrócono uwagę na istotną kwestię dotyczącą zmiany struktury przemysłu, przejścia na bardziej innowacyjne rozwiązania – takie, które będą kreować gospodarkę niskoemisyjną przy jednoczesnej poprawie efektywności energetycznej oraz efektywności zasobowej. Gospodarka zasobami w ujęciu tego opracowania mogłaby przyczynić się do zmniejszenia zapotrzebowania na surowce pierwotne i większego wykorzystania tego, co już zostało pozyskane (surowce wtórne). Nawiązał również do przygotowanego niedawno przez Ministerstwo Gospodarki dokumentu pt. „Narodowy program rozwoju gospodarki niskoemisyjnej”.

Referat wprowadzający wygłosiła Daria Kulczycka, dyrektorka Departamentu Energii i Zmian Klimatu w Konfederacji Lewiatan. W swoim referacie nawiązała do wyzwania, przed jakim obecnie stoi przemysł, tj. łączenia konkurencyjności z dbałością o środowisko, co oznacza w praktyce wypełnienie wymogów środowiskowych przy jednoczesnym zachowaniu zyskowności firmy.

 

 

Wśród czynników, które mogą pobudzić niskoemisyjny rozwój przemysłu wymieniono rynek, kadry i politykę przemysłową:

- Rynek. Otwarcie polskiej gospodarki na konkurencję spowodowało poprawę efektywności kosztowej, ograniczenie zużycia zasobów oraz dostosowanie się do popytu. Najskuteczniejszym narzędziem, co podkreślają same przedsiębiorstwa, które może „wymusić” na nich zrównoważony/niskoemisyjny rozwój jest popyt. Gdyby sektor prywatny i publiczny generował „zielony” popyt (np. zielone zamówienia produktów i usług), przemysł na pewno by zareagował.

- Kadry. W zasadzie nowe kadry potrzebne są wszędzie, zwłaszcza świadome powiązań i skutków, jakie wywołują w środowisku naturalnym podejmowane działania.

- Polityka przemysłowa. Sam rynek jest silnym czynnikiem rozwoju, ale ma ograniczone możliwości. Jeżeli chcemy zmienić w polskiej gospodarce strukturę przemysłu, to bez zaplanowanych, ustrukturyzowanych działań będzie to niemożliwe.

Drugi referat dotyczył gospodarki o obiegu zamkniętym. W swej prezentacji Andrzej Kassenberg przedstawił główne założenia gospodarki o obiegu zamkniętym. Może ona stanowić alternatywną drogę rozwoju gospodarki. Zasadnicza różnica polega na wykorzystaniu jako surowiec tego, co w gospodarce liniowej jest odpadem.

 

 

Ciekawym elementem prezentacji był przykład duńskiej miejscowości Kalundborg funkcjonującej w tzw. symbiozie przemysłowej. Symbioza przemysłowa to stosowanie przez jedną firmę lub sektor - energii, wody, logistyki i materiałów powstałych przy produkcji czy dystrybucji innej firmy lub sektora. Obejmuje ona:

- projektowanie produktów i usług tak, aby wykorzystana energia i zasoby były możliwe do ponownego zastosowania;
- myślenie ideą analizy cyklu życia;
- kaskadowe budowanie rozwoju przedsiębiorstw;
- podejście polegające na zamykaniu obiegu energii i zasobów;
- inwentaryzowanie w regionie działalności przemysłowej i usługowej tak, aby poszukiwać potencjalnych związków;
- łączenie wejścia z wyjściem energii i materiałów;
- zaangażowanie wielu podmiotów i osób;
- śledzenie przepływów materiałowych i energetycznych;
- przestrzenne podejście do rozwoju.

Dyskusja toczyła się głównie wokół kwestii połączenia konkurencyjności z zagadnieniami środowiskowymi czyli tworzenia rynku, w którym aspekty niskoemisyjne będą jednocześnie motorem rozwoju oraz budowania porozumienia pomiędzy branżami i instytucjami.

Uczestnicy dyskusji wskazali główne bariery stojące na drodze osiągnięcia zrównoważonego rozwoju łączącego gospodarkę niskoemisyjną z ochroną środowiska:

- zbyt duży udział skarbu państwa w gospodarce;
- zmiany kadrowe związane z upolitycznieniem gospodarki (polityka biorąca górę nad gospodarką);
- system nakazowy obowiązujący w przemyśle;
- system dotacyjny wspierający ideę zamiast gotowego produktu;
- prawo konstruowane pod wykorzystanie dotacji, wbrew zasadom ekonomii;
- dotacje skierowane tylko na infrastrukturę, a nie na przemysł;
- innowacyjność hamowana systemem funkcjonowania instytutów naukowych (nastawienie wyłącznie na uzyskanie dotacji);

Jako narzędzia sprzyjające wzrostowi gospodarczemu w gospodarce odpadami wskazano:

- wprowadzenie systemu kaucyjnego w gospodarce odpadami;
- dofinasowanie przedsiębiorstw umożliwiające wprowadzanie rozwiązań innowacyjnych;
- połączenie branż produkujących odpady z branżami zagospodarowującymi odpady przy jednoczesnej poprawie jakości surowców odpadowych, tak by wyeliminować import surowców;
- zwiększenie świadomości społecznej dotyczącej selektywnej zbiórki;
- zmiany dotyczące cyklu życia produktu - nowe zasady użytkowania produktu poparte edukacją (zwiększenie ilości użytkowników produktu będzie mieć wpływ na podtrzymanie lub zwiększenie produkcji);
- połączenie świata nauki i biznesu;
- pobudzenie rynku niskoemisyjnego w budownictwie (małe i średnie przedsiębiorstwa) – recykling odpadów budowlanych lekkich;
- wyłonienie obszarów dla gospodarki o obiegu zamkniętym w oparciu o analizę biznesową (wydzielenie branż, w których produkt można poddawać recyklingowi bez utraty jakości);
- wprowadzanie nowych świadomych i wyszkolonych kadr w przemyśle, nauce, gospodarce (zmiana sposobu myślenia w sięganiu po innowacyjne rozwiązania, sięganie po rozwiązania stosowane i sprawdzone na świecie);
- stawianie jasnych, długookresowych celów w przemyśle poparte legislacją;
- okresowa ocena skuteczności wprowadzanych narzędzi, korygowanie bieżące (m.in. wprowadzanie OZE);
- oddzielenie polityki od gospodarki;

W spotkaniu udział wzięli:
Daria Kulczycka (Konfederacja Lewiatan)
Janusz Turski (Stowarzyszenie Papierników Polskich)
Krzysztof Łokaj (Polska Izba Przemysłu Chemicznego)
Henryk Kwapisz (ISOVER Saint Gobain)
Łukasz Sosnowski (Departament Innowacji i Przemysłu Ministerstwo Gospodarki)
Jerzy Ziaja (Ogólnopolska Izba Gospodarcza Recyklingu)
Edward Basiński (Departament Wspierania Polityk Gospodarczych Ministerstwo Finansów)
Katarzyna Piasecka (Wydział zajmujący się ochroną środowiska w Ministerstwie Finansów)
Irena Pichola (PwC Polska Sp. z o.o.)
Lidia Dąbrowska (Fundacja im. Heinricha Bölla)
Andrzej Kassenberg (Instytut na rzecz Ekorozwoju)
Renata Filip (Instytut na rzecz Ekorozwoju)