Do długoterminowych trendów ocieplenia należą m.in. zmiany wilgotności powietrza, wzrost poziomu morza i topnienie pokrywy lodowej. Niezależnie od nich, czynniki krótkookresowe mogą wpływać na tymczasowe wahania tempa zachodzących zmian. Tendencje te dokładnie zanalizował i opisał ośrodek badawczy Met Office. Najważniejszymi danymi pozyskiwanymi przez Met Office na potrzeby badań klimatycznych są pomiary temperatury na powierzchni Ziemi. Ale nie jest to jedyna metoda. Hadley Centre – centrum badań nad klimatem – zebrało dane z ponad 20 instytucji z całego świata, aby opracować wyniki dla każdego wskaźnika z osobna. Pochodziły one z satelitów, balonów i stacji meteorologicznych, statków, czy badań w terenie.

Wskaźniki długookresowe

Według wyników pomiarów lata 2000-2009 były cieplejsze niż lata 90., a te z kolei cieplejsze od lat 80. Każda poszczególna dekada była cieplejsza od ją poprzedzającej w całej 160-letniej historii badań instrumentalnych. Pomimo wahań globalnej temperatury naukowcom udało się ustalić trend jej wzrostu od końca 1970 roku – jest to średnio 0,16°C na 10 lat.

Warto tu zaznaczyć, że te wyniki są zgodne z innymi niezależnymi analizami, przeprowadzonymi przez amerykańskie archiwum danych klimatycznych (NCDC) podległe NOAA oraz przez ośrodek badawczy NASA – Instytut Badań Kosmicznych Goddarda (GISS).

Inne wskaźniki

Wyniki wykazały, że wiele indykatorów, zależnych od postępu ocieplenia, zmieniło się:
 

• wzrost temperatury powietrza jest zauważalny zarówno na lądach, jak i nad morzami;
• wzrost temperatury powierzchni oceanów można zaobserwować jeszcze setki metrów poniżej;
• wzrost średniej wilgotności powietrza, ponieważ cieplejsza atmosfera może utrzymać więcej wody;
• wzrost poziomu morza wraz z ocieplaniem się wód;
• kurczenie się arktycznej pokrywy morskiej (ok. 0,8 mln km² na dekadę), lodowców oraz wiosennej pokrywy śnieżnej na półkuli północnej.

Wskaźniki krótkookresowe

Wiele czynników zmienia się w krótkich okresach czasu powodując, że w niektórych dziesięcioleciach można odczytać szybszy wzrost temperatury niż w innych, niezależnie od długoterminowych trendów. Weźmy pod uwagę dwa zjawiska ostatniej dekady: zmniejszenie tempa nagrzewania się powierzchni Ziemi można wytłumaczyć naturalną zmiennością, ale tempo ubytku letniej pokrywy lodowej Morza Arktycznego znacznie przekroczyło długoterminowe trendy.

Zmienność jest naturalną cechą klimatu, jest on inny z roku na rok i z dekady na dekadę. Istnieją jednak i inne czynniki, które mogą na nią wpływać. Średni wzrost temperatury powierzchni Ziemi to 0,16°C na dekadę. Jednakże ostatnie odstępstwo od tej średniej można zaobserwować zarówno na lądach, jak i na powierzchni oceanów. Istnieją także dowody na wolniejszą akumulację ciepła w wodach oceanu do 700 m głębokości od 2003 roku.

Symulacje modeli klimatycznych wskazują, że wewnętrzne zróżnicowanie systemu klimatycznego może odpowiadać za ostatnie spowolnienie tempa procesu cieplarnianego. Zjawiskiem, które utrudnia opracowanie długookresowych trendów, jest występująca w równikowej wschodniej części Oceanu Spokojnego anomalia pogodowa El Niño. Pojawia się nieregularnie co kilka lat i trwa od roku do dwóch, ogrzewając wody powierzchniowe oceanu. Zmienia się wtedy układ wiatrów i prądów oceanicznych – chmury burzowe, które powinny iść w kierunku Indonezji i Australii, napływają nad Andy, przynosząc ogromne ilości opadów i cieplejsze powietrze. W konsekwencji w Peru i Boliwii występują powodzie, topnieją wieczne śniegi i lodowce, a w Australii ciepłe i suche powietrze wywołuje susze. El Niño, choć występuje na Pacyfiku, ma wpływ na cały ziemski klimat, ponieważ zmiana kierunku prądów i wiatrów w jednym miejscu wywołuje ich zmiany wszędzie indziej. Można wtedy zaobserwować wzrost średniej temperatury globalnej. Jego przeciwieństwem jest efekt La Nina, który powoduje obniżenie temperatury.

Jednakże te dwa zjawiska, choć przyczyniły się do zmian temperatur przed rokiem 2000, w ostatniej dekadzie nie miały dużego wpływu na spadek tempa globalnego ocieplenia. 

Do wskaźników krótkoterminowych mogą także należeć:

• zmiany w aktywności Słońca – natężenie promieniowania słonecznego zmienia się w 11-letnich cyklach. Ostatni cykl o mniejszej aktywności mógł przyczynić się do ochłodzenia powierzchni Ziemi, nie jest to jednak potwierdzone;
• zmiany w zawartości pary wodnej w stratosferze – w ostatniej dekadzie można było zauważyć jej niewielki spadek; przyczyna tego nie jest znana, choć może mieć związek z naturalnymi mechanizmami regulacji wilgotności tej sfery;
• wzrost emisji aerozoli w Azji – w ostatniej dekadzie, za sprawą odbijania się promieni słonecznych od cząsteczek aerozoli, klimat mógł ulec ochłodzeniu; jednak trudno monitorować ten rodzaj zanieczyszczeń, przez co wyniki są niepewne;
• nowe techniki pomiarowe temperatur na powierzchni mórz – w ostatniej dekadzie zaniżono wyniki pomiarów o ok. 0,03°C. w nowym zbiorze danych Met Office zostały one poprawione;
• pomiary w Arktyce nie są miarodajne – pomiary satelitarne wskazują, że przez ostatnie 10 lat temperatura w Arktyce wzrosła. W tym samym czasie inne dane wykazały w tym miejscu spadek tempa ocieplenia. Jest to skutkiem nie wystarczającej liczby powierzchniowych pomiarów w tym rejonie.
 

Wahania temperatur mogą być również skutkiem przenoszenia ciepła z powierzchni oceanu w jego głębsze rejony. Niestety, istniejąca aparatura pomiarowa pozwala jedynie na pomiary do 2 tys. metrów głębokości. Raz na jakiś czas pojawiają się także duże erupcje wulkaniczne, które mogą tymczasowo wywołać ochłodzenie, lecz nie wpływają znacząco na zmiany klimatyczne.

Długoterminowe trendy tempa zaniku pokrywy lodowej w Arktyce pokrywają się z długookresowymi trendami ocieplenia klimatu. Krótkoterminowe trendy temperatur różnią się od tych dla morskiej pokrywy lodowej, ponieważ różne czynniki różnią się między sobą. Dlatego tak ważny jest ciągły monitoring wszelkich odchyleń w długo- i krótkoterminowych trendach.

Met Office przewiduje w kolejnych latach wzrost tempa ocieplenia, choć nie jest pewne, czy takie czynniki zewnętrzne, jak wybuchy wulkanów, mogą przedłużyć ostatni spadkowy trend. Niektóre czynniki, jak zawartość wilgoci w stratosferze nie są wciąż w pełni zrozumiałe i reprezentatywne w istniejących modelach klimatycznych, dlatego wymagają dalszych szczegółowych badań.
 

***

Met Office to brytyjska służba meteorologiczna założona w 1854 roku. Od tamtej pory zajmuje się prognozowaniem pogody. W 1990 roku w jej ramach powołano Hadley Centre, centrum badań nad zmianami klimatycznymi. Szczegółowe badania mogą pomóc w lepszym zrozumieniu zmian zachodzących w ziemskim klimacie oraz w wypracowaniu mechanizmów ich ograniczania.


OB, ChronmyKlimat.pl

na podstawie: www.metoffice.gov.uk, www.wikipedia.org, fot. www.sxc.hu