Celem nowego aktu będzie ramowe ujęcie kwestii dotyczących efektywności energetycznej w polityce Unii Europejskiej. Nowa dyrektywa połączy, ale również zastąpi, istniejące akty legislacyjne dotyczące efektywności energetycznej tzn. dyrektywę w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych (2006/32/EC) oraz dyrektywę w sprawie promowania kogeneracji (2004/8/EC).

Oczekiwania wobec dyrektywy ESD

Oczekiwania związane z nową dyrektywą są duże, zwłaszcza w kontekście ryzyka² niewypełnienia przez Unią Europejską długoterminowego celu w zakresie efektywności energetycznej (tzn. 20% do roku 2020³). Komisja Europejska planuje w ramach prac legislacyjnych m.in. „szersze ujęcie kwestii efektywności energetycznej po stronie zaopatrzenia i zapotrzebowania na energię, wprowadzenie mechanizmów rynkowych dla zwiększenia efektywności energetycznej u odbiorców końcowych, podkreślenie wzorcowej roli sektora publicznego oraz pełnej informacji dla konsumentów energii”⁴.

Działania dotyczące efektywności energetycznej powinny być realizowane trójtorowo. Po pierwsze, powinny obejmować kwestię ograniczania strat energii na etapie wytwarzania energii (tj. wysokosprawna generacja, skojarzone wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła). Po drugie, powinny być powiązane z promocją generacji rozproszonej (tj. odnawialnych źródeł energii) w systemie energetycznym, w celu ograniczenia strat podczas przesyłu energii. Po trzecie, powinny obejmować cele i mechanizmy redukcji finalnego zużycia energii, z uwzględnieniem poszczególnych sektorów gospodarki (tj. przemysłu, budownictwa i mieszkalnictwa, transportu i usług).

Kwestią niejednokrotnie podkreślaną przez organizacje pozarządowe jest konieczność wprowadzeniem wiążących celów dotyczących efektywności energetycznej w perspektywie roku 2020⁵. W perspektywie odłożenia przez Unię Europejską dyskusji na temat wiążących celów do roku 2013, otwiera się perspektywa wprowadzenia wiążących mechanizmów rynkowych stymulujących efektywność energetyczną (np. białych certyfikatów). Mechanizmy takie powinny odpowiadać specyficznym uwarunkowaniom w poszczególnych państwach członkowskich, ale również spełniać uniwersalne kryteria jakościowe (np. zapewnienie warunków dla tzw. głębokiej termomodernizacji budynków, itd.) spójne dla całej Unii Europejskiej.

Nowa dyrektywa EDS powinna dodatkowo precyzować warunki tworzenia krajowych planów oszczędności energii (wymaganych przez dyrektywę 2006/32/EC). Poza krajowymi celami w zakresie efektywności energetycznej, powinny one jasno określać metody monitoringu oraz zasady egzekwowania związane z niewypełnieniem celów.

Tematyka efektywności energetycznej, w szczególności zaś wzorcowa rola sektora publicznego, jest obecnie szeroko dyskutowana na forum Unii Europejskiej. W Europejskim planie na rzecz efektywności energetycznej z 2011 SEK (2011) 277, Komisja Europejska wymienia w tym kontekście m.in. obowiązek corocznych 3% oszczędności energii przez jednostki publiczne, zielone zamówienia publiczne oraz audyty efektywności energetycznej w budynkach publicznych.

Pośród wielu kwestii, o których nie sposób napisać w krótkim artykule, ważnym elementem poruszonym w nowej dyrektywie będą zapewne kwestie finansowania. W tym kontekście wiele uwagi poświęcone zostanie zapewne finansowaniu publiczno-prywatnemu, przede wszystkim firmom typu ESCO, jak również przyjaznemu dla efektywności energetycznej systemowi podatkowemu.

Ustawa o efektywności energetycznej a dyrektywa ESD

Po czterech latach oczekiwania polski rząd podjął prace nad ustawą o efektywności energetycznej. Ustawa, która obecnie czeka na podpis prezydenta RP6, stanowi implementację dyrektywy 2006/32/EC w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych i ma obowiązywać do 2016 roku.

Prace nad ustawą można oceniać w kontekście obowiązku implementacji prawa europejskiego, ale również z uwzględnieniem aktualnej dyskusji na temat efektywności energetycznej na forum Unii Europejskiej, gdzie już niebawem Polska będzie sprawowała przewodnictwo. Mimo iż w ustawie uwzględniono innowacyjne (niewymagane przez dyrektywę 2006/32/EC rozwiązania) to zabrakło jednak pełnego zrozumienia korzyści wynikających z ambitnej polityki wsparcia dla efektywności energetycznej.

Relatywnie innowacyjnym rozwiązaniem ujętym w ustawie, jest wprowadzenie w życie mechanizmu rynkowy stymulujący efektywne wykorzystanie energii u odbiorców końcowych tzw. system białych certyfikatów. Polska będzie piątym w Unii Europejskiej krajem, który zdecydował się na podobne rozwiązanie rynkowe. Ustawa w swoim pierwotnym kształcie, miała dużo więcej interesujących i wartych wsparcia zapisów. Niestety większość z nich, została wykreślona w kolejnych etapach procesu legislacyjnego. Rada Ministrów usunęła z projektu ustawy wzorcową rolę sektora publicznego i coroczny obowiązek oszczędności energii na poziomie 1% (dla przypomnienia UE dyskutuje o 3%) oraz zapisy dotyczące rozwiązań finansowych typu ESCO, itd. Rząd nie zdecydował się również na zapis dotyczący przedłużenia czasu obowiązywania ustawy po roku 2016. Wielu ekspertów uważa, że taki zapis warunkuje poprawne zaistnienie na rynku mechanizmu białych certyfikatów.

Miejmy nadzieję, że w pracach nad nową dyrektywą europejską, gdzie rola Polski będzie nie do przecenienia, zostaną wzięte pod uwagę korzyści wynikające z wdrożenia ambitnej polityki dot. efektywności energetycznej. Warto pamiętać, że efektywność energetyczna generuje liczne korzyści zarówno środowiskowe, jak i ekonomiczne. Są to nie tylko zyski w postaci oszczędzonych „złotówek”, ale przede wszystkim zyski z inwestycji w innowacyjną, konkurencyjna gospodarkę (przychody dla budżetu państwa, tworzenie nowych miejsc pracy itd.).

 

***

Instytut na rzecz Ekorozwoju uważnie przygląda się, jak również stara się czynnie uczestniczyć w pracach polskiego rządu dotyczących efektywności energetycznej. W ramach projektu regularnie publikowane są artykuły dotyczące polityki energetycznej, zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim.

Zachęcamy do zapoznania się z artykułem Agnieszki Tomaszewskiej (InE) pt. Efektywność energetyczna z perspektywy unijnej, który ukazał się w najnowszym numerze „Biuletynu Klimatycznego”.

Przypisy:
1. Tu również z uwagi na europejski plan działania na rzecz efektywności energetycznej, który implementowany będzie w trzecim kwartale roku.
2. Wg raportu Europejskiej Fundacji Klimatycznej przy obecnie realizowanej polityce możliwe będzie zrealizowanie zaledwie 9% oszczędności w stosunku do roku 2020.
3. Cele 20% zmieszenia zużycia energii finalnej do 2020 roku w stosunku do prognoz.
4. ec.europa.eu/governance/impact/planned_ia/docs/2011_env_004_ener_efficiency_savings_en.pdf
5. Cel dotyczący efektywności energetycznej jest jedynym w ramach pakietu energetyczno-klimatycznego, który ma charakter fakultatywny. Cele 20% zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii do 2020 roku oraz 20% redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2020 roku są obowiązkowe. Dyskusję nad wiążącymi celami dla efektywności energetycznej Unia Europejską odłożyła niestety dopiero na rok 2013.
6. Projekt ustawy został przyjęty przez Sejm RP w dniu 4 marca 2011 roku.


Aleksandra Arcipowska, Instytut na rzecz Ekorozwoju
dla ChronmyKlimat.pl
 
fot. www.sxc.hu