Nie wystarczy poszerzenie istniejących praw konsumenckich. Nowy raport Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi wskazuje, że prawo musi nadążać za technologią i umożliwiać obywatelom aktywny udział w rynku energii poprzez zarządzanie jej zużyciem, czy wytwarzanie na własny użytek.

Raport „Rola konsumenta w transformacji energetycznej”, powstały we współpracy z Fundacją im. Heinricha Bölla, to analiza prawna obecnej pozycji konsumenta na rynku energii oraz możliwości jej wzmocnienia zgodnie z europejską wizją transformacji energetycznej, przedstawioną w ramach komunikatu Komisji Europejskiej pt. "Stworzenie nowego ładu dla odbiorców energii". Opracowana przez Komisję Europejską strategia ramowa na rzecz unii energetycznej zakłada transformację rynku energii do modelu, którego centralnym punktem mają być właśnie obywatele – konsumenci energii.

Krajowy system energetyczny w Polsce cechuje się znaczną centralizacją, niewielką dywersyfikacją i, przede wszystkim, bardzo małą demokratyzacją. Dominującą pozycję na rynku energii posiada kilka zintegrowanych pionowo przedsiębiorstw energetycznych, zajmujących się zarówno wytwarzaniem lub sprzedażą, jak i przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej.

Jednocześnie konsumenci energii, czyli podmioty dla których został zbudowany system energetyczny i którzy ponoszą koszty funkcjonowania tego systemu, są w dalszym ciągu postrzegani nie jako potencjalni, aktywni uczestnicy rynku, lecz jedynie jako bierni odbiorcy energii. Podejście to, z wielu powodów, wymaga zasadniczej zmiany.

- Energia jest dobrem publicznym. Służy obywatelom i dlatego powinna być w ich rękach. W obliczu bieżących wyzwań ekonomicznych, społecznych i klimatycznych, należy uwolnić potencjał energetyki obywatelskiej – zaznacza Irene Hahn-Fuhr, dyrektorka Fundacji im. Heinricha Bölla w Warszawie.

Zdaniem autorów raportu model, w którym konsumenci biorą czynny udział w rynku energii jest korzystne dla samych odbiorców energii, bo oznacza budowę bardziej sprawiedliwego systemu energetycznego, odzwierciedlającego realne potrzeby konsumentów oraz wymogi środowiska naturalnego.

Polskę czeka w tym zakresie daleka droga, zwłaszcza że – zgodnie z wynikami badań opinii publicznej – sami adresaci proponowanych rozwiązań dosyć przeciętnie interesują się tematem energetyki. Według badań przygotowanych na potrzeby raportu jedynie 38% Polaków deklaruje, że zna swoje prawa jako odbiorca energii.  Niska świadomość istnienia takich praw lub możliwości podejmowania działań na rynku wpływa na brak aktywnego zaangażowania obywateli we współtworzenie sektora energetycznego.

Dlatego w raporcie zaprezentowano obowiązujące regulacje prawne oraz dobre praktyki pozwalające na społeczną partycypację w energetyce, których istnienia lub zasad funkcjonowania odbiorcy energii często nie są świadomi. Poza tym raport identyfikuje szereg barier, które utrudniają odbiorcom partycypację i czerpanie korzyści z dokonującego się przełomu technologicznego w energetyce, przede wszystkim wynikającego z rozwoju odnawialnych źródeł energii i systemów zarządzania zużyciem energii.

- Potrzebujemy elementarnych działań informacyjno-edukacyjnych skierowanych do społeczeństwa. Konsument, który jest dobrze poinformowany o swoich prawach, o swoim zużyciu energii, może bardziej efektywnie nim zarządzać, a tym samym oszczędzać i odciążać system energetyczny w okresach szczytów  – komentuje dr Marcin Stoczkiewicz z Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.

Według badań opinii publicznej zaprezentowanych w raporcie, co czwarty Polak mieszkający w domu jednorodzinnym deklaruje zainteresowanie instalacją paneli fotowoltaicznych, nawet jeżeli inwestycja ta nie przyniosłaby zwrotu poniesionych wydatków. Niestabilna sytuacja prawna prosumentów (tj. jednocześnie producentów i konsumentów energii) odwodzi jednak wielu potencjalnych inwestorów.

Zapewnienie pełnej partycypacji konsumenckiej w energetyce nie jest możliwe bez istnienia adekwatnych regulacji prawnych. Raport zawiera też rekomendacje dotyczące niezbędnych zmian legislacyjnych, w szczególności w zakresie efektywności energetycznej, odnawialnych źródeł energii i ubóstwa energetycznego.

- Mamy nadzieję, że raport ten będzie wykorzystywany przez decydentów i tym samym przyczyni się on do umocnienia pozycji konsumenta jako pełnoprawnego uczestnika rynku energii w Polsce – dodaje Stoczkiewicz.

 

Raport można bezpłatnie pobrać na stronie: http://www.documents.clientearth.org/wp-content/uploads/library/2016-12-05-rola-konsumenta-w-transformacji-energetycznej-coll-pl.pdf

 

Na potrzeby raportu przygotowane zostały dodatkowe analizy eksperckie:

• Rola i perspektywy energetyki prosumenckiej w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE), w szczególności w kontekście stanu technicznego sieci niskiego napięcia (nN) i ustawy OZE, prof. Jan Popczyk, Politechnika Śląska w Gliwicach;
• Ekspertyzy dotyczącej analizy usług energetycznych w Polsce, dr. inż. Arkadiusz Węglarz, mgr. inż. Paweł Gilewski, mgr. inż. Anna Wierzchołowska, KAPE;
• Konsument w energetyce – rzut oka w przyszłość, mec. Kamil Pluskwa-Dąbrowski, Federacja Konsumentów;
• (Nie)równy ciężar ubóstwa energetycznego wśród kobiet i mężczyzn w Polsce, Dominik Owczarek, Instytut Spraw Publicznych;
• Konsumenci energii elektrycznej w Polsce, IPSOS, czerwiec 2016.

Źródło: Fundacja ClientEarth Prawnicy dla Ziemi