Podjęcie decyzji o zakupie mieszkania powinno wiązać się z analizą, czy interesuje nas mieszkanie w standardowym budynku (wybudowanym według obowiązujących przepisów budowlanych), czy w budynku energooszczędnym. W związku z rosnącymi kosztami zakupu energii oraz coraz większymi wymaganiami Unii Europejskiej w kwestii działań zapobiegających zmianom klimatu, warto zdecydować się na zakup mieszkania w budownictwie energooszczędnym lub kupić dom pasywny¹.

Nowoczesne budynki powinny być nie tylko energooszczędne, lecz także ekologiczne. Niezwykle ważne jest, aby na etapie budowy i eksploatacji dom nie wpływał negatywnie na otaczające środowisko i tworzył przyjazne warunki do życia w swoim wnętrzu².

Znaczący odsetek ludzi decydujących się na zakup własnych czterech kątów szuka mieszkania na rynku wtórnym. Użytkowanie mieszkania nie pozostaje bez wpływu na środowisko, klimat oraz komfort życia, więc tutaj też warto zadbać o energooszczędność.

Termomodernizacja istniejących budynków

W Polsce w latach 1968-2000 zrealizowano program budowy mieszkań z tzw. wielkiej płyty. Ta bardzo popularna metoda polegała na stawianiu osiedli z prefabrykatów. Dzięki temu, że elementy ścian były wcześniej przygotowane, możliwe było szybkie wznoszenie budynków. W ten sposób szukano rozwiązania problemu mieszkaniowego.

Po czasie elewacje bloków zaczynają jednak ulegać zniszczeniu i konieczne są remonty. Dla spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych to idealna okazja do zadbania o stan budynków, nie tylko poprzez przeprowadzenie renowacji, lecz także dzięki dążeniu do energooszczędnego budownictwa. Do tego konieczna jest termomodernizacja.

Termomodernizacja to zmiana docieplenia ścian i stropów, wymiana okien i drzwi na energooszczędne, modernizacja systemów grzewczych i wentylacyjnych³. Przeprowadzenie takich prac wiąże się z generalnym remontem budynku mieszkalnego i wymaga znacznych nakładów finansowych. Bardzo ważna przy termomodernizacji jest wnikliwa ocena wad, uszkodzeń i miejsc, przez które z budynku ucieka ciepło. Badanie wypromieniowania ciepła z domu wykonuje się przy pomocy kamer termowizyjnych, które obrazują różnice temperatur różnych fragmentów budynków. Zgodnie z zapisami w audycie energetycznym danego budynku prace remontowe można rozłożyć na poszczególne etapy i wykonywać we właściwej kolejności.

Budynek energooszczędny powinien być także poddany próbie szczelności powietrznej. Jest to kolejna, po termowizji, metoda badania, czy budynek spełnia wymogi standardu budynku energooszczędnego. Jest zalecane, aby każdy budynek charakteryzował się izolacją, która będzie zapewniać komfort cieplny i nie będzie dopuszczać do wychłodzenia pomieszczeń zimą i przegrzewania ich latem⁴.

Na wtórnym rynku nieruchomości w Polsce duży odsetek stanowią mieszkania w blokach z wielkiej płyty. Są one najbardziej poszukiwane, gdyż cechują się relatywnie niższą ceną od mieszkań w nowym budownictwie.. Chętni do zakupu używanego mieszkania na osiedlu z wielkiej płyty powinni zwrócić uwagę, czy wybrany przez nich budynek został już ocieplony. Ważne, by docieplenie elewacji sprawiało, aby budynek wyglądał nie tylko bardziej estetycznie, lecz także by był dobrze zaizolowany.

Ściany w budynku energooszczędnym powinny mieć grubość ok. 30 cm. Ponadto, warstwa ocieplenia ścian powinna wynosić co najmniej 20 cm grubości. Warto też sprawdzić, czy okna w bloku spełniają standardy energooszczędności, czy mają dobrą izolację i czy są w nich dwukomorowe szyby. Takie okna mają niski współczynnik przenikalności cieplnej i akustycznej. Sprzedawcę warto także zapytać o izolację dachu (30 cm), fundamentów i drzwi wejściowych do bloku. Radzimy nie wybierać mieszkania w szczycie budynku, na poddaszu ani takiego, które znajduje się od strony północnej. Taka lokalizacja może sprawić, że w mieszkaniu będzie chłodno zimą, a od strony północnej będzie małe nasłonecznienie.

Dla osób marzących o starym domu, na przykład o przedwojennej willi, też istnieje energooszczędne rozwiązanie. Domy te również można poddać termomodernizacji, tylko musi się odbyć w konsultacji z konserwatorem zabytków. Zazwyczaj odradza on najtańszy surowiec do ociepleń (styropian), na rzecz wełny mineralnej lub aerożelu. Te dwie substancje są droższe od styropianu, ale dużo lepsze od niego pod względem izolacji. Ważne, aby w willi ograniczyć straty ciepła. Często w tym celu trzeba ocieplić ściany, dach, strych i fundamenty, a także wymienić okna, drzwi i zaizolować komin.

Cechy charakterystyczne budynku energooszczędnego

Przypomnijmy, dom energooszczędny ma zapotrzebowanie na energię cieplną równą 50 kWh/m²/rok, dom pasywny 15 kWh/m²/rok, a dom budowany według obowiązujących przepisów w Polsce – ok. 120 kWh/m²/rok. Projekt domu energooszczędnego powinien uwzględniać ograniczanie zużycia energii i ciepła.

Oprócz budynków o standardowym zapotrzebowaniu na ciepło pracownie projektowe mają już w ofercie także projekty energooszczędnych budynków mieszkalnych. Klientom oferuje się również możliwość wyboru standardowego planu, który może być zmieniony tak, aby ograniczyć koszty ogrzewania i jednocześnie zachować komfort użytkowania.

Gdy wybieramy mieszkanie w bloku mieszkalnym, należy zwrócić uwagę na budynki energooszczędne. Taki budynek musi charakteryzować się zmniejszonym zużyciem energii i zaspokajać swoje potrzeby energetyczne przy wykorzystaniu odnawialnych źródeł. Typowy blok mieszkalny o standardzie domu energooszczędnego powinien spełniać specyficzne kryteria. Istotne są materiały budulcowe i konstrukcja, na jakiej będzie oparty blok. Dobra jakość materiałów budulcowych potwierdzonych certyfikatami, jak najprostsza bryła i dobra izolacja sprawią, że wydatki na ogrzewanie i koszt utrzymania nie będą wysokie.

Bardzo ważne jest, aby działka budowlana umożliwiała zorientowanie budynku na południe oraz aby można było wykorzystać warunki naturalne otoczenia (np. zagłębienia terenu, zadrzewienia).

W zwykłych budynkach mieszkalnych występują zazwyczaj balkony lub loggie. W domach energooszczędnych powinny one jak najmniej wyróżniać się z bryły – aby nie było strat ciepła w zagłębieniach budynku i aby nie powstawały mostki termiczne (słabe miejsca w ociepleniu, przez które najszybciej ucieka ciepło). Budowniczowie powinni również zadbać, aby balkony nie były związane z główną bryłą budynku, lecz by były osadzone na innej konstrukcji.

Przyszli właściciele mieszkania w budynku energooszczędnym powinni zapytać o izolację ścian, dachu, stropodachu, podłogi i fundamentów (przegród zewnętrznych). Równie ważne są bardzo dobrze zaizolowane drzwi i okna – wyeliminujemy dzięki temu obecność mostków termicznych. Kolejnym istotnym elementem budynku energooszczędnego jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. W jej skład wchodzi rekuperator, który jest urządzeniem umożliwiającym odzysk (rekuperację) ciepła z powietrza wywiewanego na zewnątrz domu. Radzimy także zwrócić uwagę na system grzewczy. Serce domu energooszczędnego to kocioł kondensacyjny lub pompa ciepła. Drugi z elementów to przykład instalacji korzystającej z energii odnawialnej. Oprócz tego typu urządzeń dom energooszczędny powinien korzystać także z energii słonecznej – na dachu powinny być zamontowane kolektory słoneczne służące do podgrzewania wody. Aby zaoszczędzić energię, mieszkańcy powinni mieć możliwość dostosowania temperatury pomieszczeń do ich przeznaczenia. Dzięki termostatom możliwe będzie utrzymanie odpowiednich stref termicznych w mieszkaniu. Na przykład w pokoju mieszkalnym powinno się utrzymywać temperaturę 20-22 st. C, w kuchni i sypialni 18-20 st. C (niezdrowo jest spać przy wyższych temperaturach), a na korytarzu tylko 16-18 st. C.

Mieszkańcy budynku energooszczędnego, aby nie obniżać standardu energooszczędności i aby ograniczać koszty rachunków za energię elektryczną i wodę, powinni zainwestować w nowoczesne urządzenia. Najlepsze będą w tym wypadku urządzenia RTV i AGD posiadające wysoką klasę efektywności energetycznej (etykieta A+, A++ lub A+++), żarówki typu LED i urządzenia ograniczające zużycie wody. To, jaki typ żarówek mieszkańcy wybiorą, będzie warunkowało zużycie energii w ich mieszkaniu. Warto też, by domownicy mieli świadomość, jak złe ustawienie mebli i nieprawidłowe przyzwyczajenia mogą zwiększyć zużycie energii w mieszkaniu. Aby ciepło z systemów ogrzewania mogło swobodnie przepływać od grzejników, nie mogą być one zasłonięte meblami ani grubymi zasłonami. Nie powinny być też przykryte przez różne materiały, np. papiery. Urządzenia systemu ogrzewania i wentylacji powinny być utrzymywane w czystości.

Straty energii cieplnej z mieszkania mogą ograniczyć okiennice, żaluzje i rolety zewnętrzne opuszczane na noc, a także zasłony i żaluzje, zasłaniające okno od wewnątrz. Nawet przy wietrzeniu trzeba postępować właściwie, należy otwierać okna na krótki czas przy jednoczesnym zmniejszeniu temperatury na zaworach termostatycznych. Krótkie i intensywne wietrzenie jest bardziej efektywne energetycznie niż pozostawianie uchylonego okna na długi czas. Powszechne ostatnio urządzenia do klimatyzacji należy włączać tylko wtedy, gdy jest to potrzebne i gdy ktoś przebywa w danym pomieszczeniu. Należy unikać jednoczesnego ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń, aby ograniczyć niepotrzebne zużycie energii. Energooszczędne zachowania to także dążenie do jak najlepszego wykorzystania światła dziennego i montaż urządzeń ograniczających zużycie wody (perlatory).

Zarządca budynku powinien zadbać o to, aby na całym osiedlu było oświetlenie wykorzystujące jak najbardziej energooszczędne żarówki. Obecnie na rynku są to lampy LED. Aby nie zużywać energii, lampy na klatkach schodowych powinny być sterowane czujnikami ruchu lub za pomocą zegarów.

Świadectwo energetyczne i certyfikat domu pasywnego

Posiadanie świadectwa charakterystyki energetycznej (zwanego także certyfikatem energetycznym lub świadectwem energetycznym) to wymóg dla wszystkich nowych budynków podlegających zbyciu lub wynajmowi. Jest także zalecane dla starszych budynków wprowadzanych do obrotu wtórnego. Zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej (EPBD) świadectwo w kWh/m²/rok określa wielkość energii niezbędnej do ogrzewania, przygotowania ciepłej wody, wentylacji, a w budynkach użyteczności publicznej również do klimatyzacji i oświetlenia.

Certyfikat pasywności nadawany przez Instytut Budowy Domów Pasywnych w Darmstadt oznacza natomiast uzyskanie przez budynek pasywny standardu, na który składa się wiele elementów. W celu otrzymania tego certyfikatu należy m.in.: ocenić wszystkie przegrody zewnętrzne budynku, przeprowadzić próby ciśnieniowe w gotowym domu, sprawdzić efektywność energetyczną energii elektrycznej i oszacować wskaźnik zapotrzebowania na energię pierwotną do zaspokojenia wszystkich potrzeb energetycznych budynku⁶.

Komfortowe mieszkanie w zgodzie z naturą

Domy energooszczędne to nie tylko specjalne rozwiązania budowy i izolacji ścian, okien, drzwi, dachu, systemu ogrzewania, wentylacji i oświetlenia. Obiekty te są przyjazne środowisku również dzięki nałożonemu na ich mieszkańców obowiązkowi selektywnej zbiórki odpadów, zagospodarowaniu wody opadowej czy umiejscowieniu na dachu form zieleni.

Chętni do kupna mieszkania w domu energooszczędnym powinni zapytać deweloperów, jak planowane jest zagospodarowanie odpadów, ścieków, czy będzie kompostownik na osiedlu i czy możliwe będzie wykorzystanie wody deszczowej do spłukiwania toalety. Możliwość posiadania tzw. "zielonego dachu", na którym będzie ogród lub plac zabaw dla dzieci, to także kolejne rozwiązanie, o które warto pytać, a którego na pewno nie znajdziemy w budownictwie opartym na standardowych rozwiązaniach konstrukcyjnych.

Aby przyszłym mieszkańcom energooszczędnego osiedla żyło się dobrze, komfortowo i w zgodzie z przyrodą, powinni zadbać o lokalizację swojego mieszkania. Powinni spytać dewelopera, czy osiedle jest dobrze skomunikowane z miastem, czy będzie blisko do ścieżek rowerowych i środków komunikacji miejskiej, tak aby nie było konieczności jazdy do pracy samochodem. Dla zmotoryzowanych ważne pytania będą dotyczyły miejsc parkingowych. W przyszłości pojawią się zapytania, czy na osiedlu będą stacje do ładowania samochodów elektrycznych.

Źródła informacji o domach energooszczędnych

Przyszli właściciele mieszkania w budynku energooszczędnym powinni zasięgnąć informacji na specjalistycznych stronach internetowych. Wśród nich można wyliczyć portal budownictwa energooszczędnego i wykorzystywania OZE "ENNERGO" (www.ennergo.pl) i portal Ekspert Budowlany – eb (www.ekspertbudowlany.pl) oraz "Dom i porta – porady" (porady.domiporta.pl), gdzie można znaleźć informacje m.in. o najczęściej popełnianych błędach przy budowie domu energooszczędnego. Warto poczytać także czasopisma "Murator" (www.muratordom.pl) i "Ładny Dom" (www.ladnydom.pl) w wersji elektronicznej lub papierowej. Na powyższych stronach internetowych znajdziemy kontakty do ekspertów specjalizujących się w różnych dziedzinach związanych z budownictwem energooszczędnym i pasywnym. Na stronie "Muratora" można także uzyskać poradę prawną na temat budownictwa.

Ciekawym źródłem informacji, oprócz stron internetowych i czasopism, mogą być targi budowlane. Warto odwiedzić Ogólnopolskie Targi Budowlane "MUREXPO" oraz Targi Wyposażenia Wnętrz "Modne Wnętrze". Osoby planujące zakup mieszkania w budynku energooszczędnym mogą pozyskać tam wszechstronną wiedzę podczas prelekcji, pokazów, a także spotkań z producentami i dystrybutorami, m.in. z Niemiec, Francji, Finlandii i Litwy.