Konieczność ograniczania zużycia konwencjonalnych nośników energii w skali globalnej, a tym samym zmniejszania negatywnego wpływu człowieka na stan środowiska naturalnego, oraz rosnące ceny energii i w ich konsekwencji zwiększające się koszty eksploatacyjne budynku, spowodowały ukierunkowanie się współczesnego budownictwa na zapewnienie komfortu użytkowników przy jak najmniejszym zapotrzebowaniu budynku na energię. 

Współczesny dom musi być przyjazny zarówno dla swoich mieszkańców, jak i dla środowiska naturalnego.

Wiele mówi się o tym, że budownictwo energooszczędne związane jest z większymi kosztami inwestycyjnymi. Rzeczywiście, w zależności od zastosowanych technologii, budynek energooszczędny może być o 10–15% droższy od budynku standardowego (spełniającego aktualne przepisy). Budynek pasywny pochłonie o 20–25% więcej środków podczas inwestycji.

Warto zwrócić jednak uwagę, że fakt ten zrekompensuje znacznie mniejsze zużycie energii na etapie użytkowania budynku, a co za tym idzie – dużo mniejsze koszty eksploatacyjne.

Aby uniknąć błędów i rozczarowań, podczas planowania budowy, przy wyborze materiałów należy korzystać z dobrego doradztwa.

Podstawa prawna

Zgodnie z zapisami dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków za kilka lat wszystkie nowo powstające budynki będą musiały spełniać wyższe standardy energetyczne. Unia Europejska narzuca na państwa członkowskie obowiązek, aby wszystkie nowe budynki powstające po dniu 31 grudnia 2020 r. były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii. W przypadku budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością wymóg ten będzie musiał być spełniony dwa lata wcześniej (od 31 grudnia 2018 r.).

Aby spełnić wymogi UE, państwa członkowskie opracują krajowe plany mające na celu zwiększenie liczby budynków o niemal zerowym zużyciu energii. Przygotowywane są również różnego rodzaju instrumenty wsparcia pozwalające na szybszy rozwój budownictwa energooszczędnego.

Historia budownictwa energooszczędnego

Określenie "budownictwo energooszczędne" pojawiło się już w latach 70. XIX w., w okresie pierwszych kryzysów naftowych. W tamtym czasie zaczęto poszukiwać alternatywnych źródeł energii. Na większą skalę rozpoczęło się wtedy wykorzystywanie w budownictwie energii pochodzącej ze Słońca. Doprowadziło to do powstania określenia domu "pasywnego", który kumuluje energię z promieniowania słonecznego.

Co to jest budynek energooszczędny?

Energooszczędność dotyczy wszystkich sposobów użytkowania energii w budynku. Potrzeby, dla których zaspakajania zużywa się energię w różnych postaciach w budynku jednorodzinnym, można podzielić na poniższe grupy:

• system grzewczy,
• ciepła woda użytkowa (c.w.u.),
• urządzenia gospodarstwa domowego (AGD),
• gotowanie,
• oświetlenie.

Dom energooszczędny to budynek, w którym roczne zapotrzebowanie na energię cieplną jest niższe niż 50 kWh/m². Dla porównania domy standardowe (spełniające obecne przepisy) zużywają ok. 120 kWh/m² rocznie. Jest to energia końcowa zużywana do ogrzania domu. Wielkość ta nie uwzględnia energii potrzebnej do podgrzewania wody.

Czym charakteryzuje się dom pasywny?

Dom pasywny to budynek, który zapewnia mieszkańcom przez cały rok bardzo wysoki komfort cieplny bez konieczności zastosowania tradycyjnej instalacji grzewczej lub klimatyzacyjnej, a niezbędna ilość ciepła jest dostarczona przez dogrzewanie powietrza wentylacyjnego. Roczne zapotrzebowanie na energię cieplną w takim domu jest mniejsze niż 15 kWh/m².

Komfort cieplny zapewniony jest dzięki wykorzystaniu pasywnych źródeł ciepła (do których zalicza się urządzenia elektryczne, promieniowanie słoneczne poprzez przeszklenia południowych fasad oraz samych mieszkańców, którzy też wydzielają ciepło) i radykalnemu zmniejszeniu strat ciepła związanego z przenikaniem przez ściany i na wentylację (odzysk ciepła z wentylacji). Istotnym elementem domu pasywnego jest zwarta bryła oraz odpowiednio dostosowana wielkość i rozmieszczenie okien, a także optymalne rozlokowanie pomieszczeń wewnątrz domu.

Całkowite zużycie energii finalnej w przypadku budynku pasywnego jest mniejsze niż 42 kWh/(m²rok), natomiast zużycie energii pierwotnej do zaspokojenia wszystkich potrzeb energetycznych domu nie może przekroczyć 120 kWh/(m²rok).

Tab. 1. Porównanie cech budynków aktualnie wznoszonych z energooszczędnymi i pasywnymi