Już na etapie poszukiwania nowego miejsca zamieszkania warto wziąć pod uwagę również koszty eksploatacyjne, do których zaliczamy przede wszystkim koszty utrzymania związane z zapotrzebowaniem budynku na energię. Ważne jest, aby nasz nowy dom charakteryzował się niewielkim zapotrzebowaniem na energię, a więc spełniał standardy budynku energooszczędnego (zapotrzebowanie na energię cieplną wynosi wtedy nie więcej niż 50 kWh/m²/rok) lub budynku pasywnego (co oznacza zapotrzebowanie na energię cieplną równe lub niższe niż 15 kWh/m²/rok), dzięki czemu nasze rachunki będą niższe niż w przypadku domu standardowego, który zużywa rocznie aż 120 kWh/m²/rok.

Dokumentem, który pozwoli nam określić wielkość zapotrzebowania na energię niezbędną do zaspokojenia potrzeb związanych z użytkowaniem budynku lub lokalu, tj. energii na potrzeby ogrzewania, przygotowania ciepłej wody użytkowej (energii na potrzeby podgrzania wody), wentylacji i klimatyzacji, a w przypadku budynku użyteczności publicznej także oświetlenia wbudowanego, jest świadectwo charakterystyki energetycznej (tzw. certyfikat energetyczny). Dzięki informacjom w nim zawartym można określić orientacyjne roczne zapotrzebowanie na energię, a tym samym koszt utrzymania wynikający ze zużycia energii.

Obowiązek posiadania świadectwa

Obowiązek posiadania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową wynika z prawa europejskiego. Przepisy dyrektywy 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków zostały wprowadzone do polskiego prawa przez nowelizację ustawy "Prawo budowlane". Na mocy nowelizacji od 1 stycznia 2009 r. dla każdego budynku oddawanego do użytkowania oraz budynku podlegającego sprzedaży lub wynajmowi powinna zostać ustalona, w formie świadectwa, jego charakterystyka energetyczna, określająca wielkość energii wyrażoną w kWh/m²/rok, niezbędną do zaspokojenia potrzeb związanych z użytkowaniem budynku. W przypadku budowy (a także rozbudowy oraz odbudowy) budynku kopię świadectwa należy dołączyć do zawiadomienia o zakończeniu budowy lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie składanego do odpowiedniej jednostki nadzoru budowlanego. Bez załączonego dokumentu nasze zgłoszenie nie zostanie przyjęte i nie otrzymamy zgody na użytkowanie. Celem wprowadzenia obowiązku sporządzania certyfikatów energetycznych jest promowanie budownictwa efektywnego energetycznie i zwiększanie świadomości społecznej w zakresie możliwości uzyskania oszczędności energii w budownictwie.

Sporządzanie świadectwa

Podstawą do sporządzenia świadectwa jest charakterystyka energetyczna budynku, stanowiąca zbiór danych i wskaźników energetycznych dotyczących obliczeniowego zapotrzebowania budynku na energię na cele centralnego ogrzewania, przygotowania ciepłej wody, wentylacji i klimatyzacji, a w przypadku budynku użyteczności publicznej także oświetlenia. W tym kontekście należy pamiętać, że w świadectwie ocenia się wielkość zapotrzebowania na energię wynikającego z przeznaczenia (budynek mieszkalny, budynek użyteczności publicznej) i standardu budynku oraz jego systemów instalacyjnych, nie zaś na podstawie pomiaru zużycia energii, ponieważ trudno poddać obiektywnej ocenie sposób użytkowania budynku przez jego użytkowników. Tak jak już wspomniano, wyższy standard energetyczny budynku oznacza przede wszystkim niższe koszty eksploatacyjne dla jego właściciela i tym samym niższy czynsz dla mieszkańców budynków wielorodzinnych.

Sposób sporządzania i metodologię obliczania świadectw reguluje rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej (Dz. U. z 2008 r. nr 201, poz. 1240).

Zgodnie z rozporządzeniem świadectwo charakterystyki energetycznej określa m.in.: typ budynku, adres i nazwisko właściciela, dane o wykonującym świadectwo, datę wydania i ważność świadectwa, charakterystykę techniczno-użytkową (przeznaczenie budynku, rok jego oddania do użytkowania, kubatura, liczba kondygnacji, rodzaj konstrukcji, powierzchnia, ogrzewanie, wentylacja, ciepła woda oraz chłodzenie), zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną oraz zapotrzebowanie na energię końcową. Dokument zawiera także propozycje możliwych usprawnień ograniczających zapotrzebowanie na energię przez budynek. Możliwe zmiany dotyczą działań takich, jak wymiana systemu grzewczego, systemu wentylacji, ocieplenie budynku, a także wymiana okien i drzwi.

Świadectwo jest ważne przez okres 10 lat od daty jego wystawienia. Nowe świadectwo należy sporządzić przed wygaśnięciem jego ważności lub w wyniku remontu budynku/lokalu mającego wpływ na jego charakterystykę energetyczną (np. termomodernizacja budynku). Aktualizacja świadectwa leży w gestii właściciela budynku.

W świetle obowiązujących przepisów świadectwo charakterystyki energetycznej może wykonać osoba, która:

• posiada uprawnienia budowlane w specjalności architektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej lub instalacyjnej

• ukończyła nie krótsze niż roczne studia podyplomowe na kierunkach: architektura, budownictwo, inżynieria środowiska, energetyka lub pokrewne w zakresie oceny energetycznej budynków.

Obecnie na rynku funkcjonuje wiele firm, a także osób prywatnych wykonujących świadectwa charakterystyki energetycznej. Koszt wykonania świadectwa może różnić się w zależności od wielkości budynku – jego przybliżona wartość dla średniej wielkości domu jednorodzinnego waha się w granicach 100–500 zł. Jednak jest to wydatek, który z pewnością się nam opłaca.

Nadchodzące zmiany prawne

Obecnie rząd przyjął projekt założeń do ustawy o charakterystyce energetycznej budynków. Przepisy mają pomóc w szczególności w promocji efektywnych energetycznie rozwiązań w sektorze budownictwa, który jest jedną z najbardziej energochłonnych gałęzi gospodarki.

Ww. ustawa ma wdrożyć przepisy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (wersja przekształcona) m.in. poprzez skonstruowanie i wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych na bazie przepisów techniczno-budowlanych, które będą obligowały do projektowania nowych lub przebudowy istniejących budynków, z naciskiem na rozwiązania efektywne energetycznie oraz zwiększenia wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

Wiodącą i wzorcową rolę ma pełnić sektor publiczny, dyrektywa wymaga, aby od dnia 1 stycznia 2021 r. wszystkie nowe budynki oraz po dniu 31 grudnia 2018 r. wszystkie nowe budynki zajmowane przez władze publiczne oraz będące ich własnością były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii (budynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej, w którym wymagana energia pochodzi w dużym stopniu z energii ze źródeł odnawialnych, w tym energii wytwarzanej na miejscu lub w pobliżu). Ponadto w dyrektywie jest mowa o obowiązku państw członkowskich do opracowania krajowego planu działań, którego celem będzie zwiększenie liczby budynków o niemal zerowym zużyciu energii.

Zgodnie z założeniami do projektu ustawy ma zostać ustanowiony obowiązek wykonania i przekazywania świadectwa charakterystyki energetycznej (lub jego kopii) nowego budynku w przypadku, gdy taki budynek jest wznoszony i sprzedawany nowemu nabywcy (lub wynajmowany). Identyczna zasada będzie obowiązywać przy sporządzaniu świadectwa charakterystyki energetycznej lokalu. Ponadto sprzedawca budynku/lokalu będzie zobowiązany do przekazania nabywcy świadectwa charakterystyki energetycznej lub jego kopii. W przypadku gdy nie wywiąże się z tego obowiązku w określonym terminie, nabywca będzie mógł sporządzić świadectwo na jego koszt. Posiadanie świadectwa energetycznego ułatwi właścicielowi wiarygodne przedstawienie walorów budynku lub lokalu oferowanego do sprzedaży lub wynajmu, zaś dla nabywcy lub najemcy stanowić będzie zabezpieczenie przed kupnem wadliwego obiektu/lokalu.

Obowiązek sporządzania certyfikatu energetycznego budynku nie będzie dotyczył budynków obecnie użytkowanych, o ile nie zostaną one wynajęte, sprzedane lub zmodernizowane.

W przypadku sektora publicznego wprowadzony zostanie obowiązek posiadania i umieszczania w widocznym miejscu świadectwa dla istniejących budynków o powierzchni użytkowej większej niż 500 m², zajmowanych przez władze publiczne i często odwiedzanych przez ludność. Próg powierzchni użytkowej zobowiązujący do upublicznienia świadectw budynków użyteczności publicznej zostanie obniżony do 250 m² w dniu 9 lipca 2015 r.

Za kontrolę świadectw charakterystyki energetycznej odpowiedzialny będzie właściwy minister do spraw budownictwa.

W odniesieniu do obowiązujących przepisów planowane jest rozszerzenie katalogu osób, które będą mogły sporządzać świadectwa charakterystyki energetycznej budynków oraz zlikwidowanie egzaminu jako jednej z form nabycia uprawnień. Po przyjęciu ustawy osoby, które ukończyły studia prowadzące do uzyskania kompetencji inżynierskich, z chwilą wpisu do rejestru będą uprawnione do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynków. Z kolei osoby, które legitymują się ukończeniem studiów wyższych I lub II stopnia albo jednolitych studiów magisterskich na kierunku nietechnicznym, w celu uzyskania ww. uprawnienia, będą musiały ukończyć studia podyplomowe. Ponadto prawo do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynków uzyskają osoby posiadające wykształcenie średnie oraz uprawnienia budowlane nadane przez Okręgowe Izby Inżynierów Budownictwa.

Audyty energetyczne

W przypadku budynków już istniejących, które wymagają przeprowadzenia prac modernizacyjnych mających na celu oszczędność kosztów energii, zalecane jest wykonanie również audytu energetycznego budynku. Jest to opracowanie wskazujące konkretny zakres prac (tzw. wariant optymalny) pod względem opłacalności przedsięwzięcia termomodernizacyjnego w danym budynku. W dokumencie mowa jest o przeprowadzeniu optymalizacji usprawnień pod względem technicznym i ekonomicznym, a więc wybraniu rozwiązań, które przynoszą największe oszczędności energii przy najniższym koszcie i najkrótszym czasie zwrotu inwestycji.

Zakres analizowanych działań dotyczy ocieplenia budynku (ścian, dachu), wymiany stolarki okiennej i drzwiowej, systemu grzewczego, systemu ciepłej wody użytkowej, wentylacji czy zarządzania energią w budynku. Zlecając wykonanie audytu audytorowi energetycznemu, uzyskujemy informację, jakie działania powinniśmy przeprowadzić w budynku, a także, jakie materiały i urządzenia zastosować, wraz z ich parametrami (np. grubość, współczynnik przenikania ciepła, współczynnik przewodzenia ciepła, sprawność, moc). Realizacja prac termomodernizacyjnych wskazanych w audycie, dzięki zastosowaniu innowacyjnych technologii, prowadzi do znacznego zmniejszenia zapotrzebowania budynku na energię związaną z jego użytkowaniem, co może prowadzić do osiągnięcia standardu budynku energooszczędnego.

Szczegółowy zakres i formy audytu energetycznego, algorytm oceny opłacalności przedsięwzięcia termomodernizacyjnego, a także wzory kart audytu energetycznego określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 marca 2009 r. (DZ. U. z 2009 r. nr 43, poz. 346).

Korzyści z posiadania certyfikatów

Zarówno w przypadku zakupu bądź budowy nowego domu, jak i najmu mieszkania w nowym budynku czy też w istniejącym już obiekcie warto posiadać dokument potwierdzający charakterystykę energetyczną budynku, w którym mieszkamy bądź zamierzamy zamieszkać. Pomoże to nam zarówno przy wyborze zakupu (poprzez informacje o energochłonności budynku, co przekłada się na koszty użytkowania), jak również w przypadku istniejącego już budynku wskaże potencjalne działania modernizacyjne, najefektywniejsze pod względem technicznym i ekonomicznym.

Obowiązek certyfikacji skłania do budowy energooszczędnych budynków, a także do termomodernizacji już istniejących, co przekłada się na zmniejszenie zużycia energii, zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych oraz ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.