14 grudnia 2011 roku rząd przyjął "Koncepcję przestrzennego zagospodarowania kraju 2030" (KPZK 2030) – jest to dokument przedstawiający wizję ładu przestrzennego Polski w 2030 roku. Strategicznym celem KPZK jest jak najefektywniejsze wykorzystanie przestrzeni i potencjału rozwojowego kraju, aby poprawić jego konkurencyjność, spójność gospodarczą i wzrost zatrudnienia w długim okresie. Jednocześnie określa kierunki polityki służące realizacji tych celów.

Wizja ta została sformułowana na podstawie strategicznych wyzwań dla polskiej gospodarki zawartych w raporcie "Polska 2030". KPZK wskazuje obszary konfliktowe, w tym metropolitalne, oraz formułuje zalecenia do uwzględnienia w wojewódzkich planach zagospodarowania przestrzennego. Zawiera również wiele propozycji zmian prawnych i instytucjonalnych dotyczących systemu planowania przestrzennego, gdyż to właśnie ład przestrzenny wpływa na kondycję gospodarki, warunki życia obywateli oraz pozwala wykorzystać potencjał do rozwoju państwa.

"Realizacja tego dokumentu umożliwi zbudowanie sprawnego i przejrzystego systemu planowania przestrzennego na każdym poziomie gospodarowania przestrzenią, a także zapewni tworzenie korzystnych warunków do działalności gospodarczej. Ponadto KPZK formułuje zasady i działania służące zapobieganiu konfliktom w gospodarowaniu przestrzenią i zapewnieniu bezpieczeństwa, w tym powodziowego" – podaje Centrum Informacyjne Rządu.

Realizacji celu strategicznego służy sześć celów operacyjnych:

1. podwyższenie konkurencyjności głównych ośrodków miejskich Polski w przestrzeni europejskiej (integracja funkcjonalna);

2. poprawa spójności wewnętrznej kraju (tworzenie warunków do rozwoju, wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów);

3. poprawa dostępności terytorialnej kraju (rozwijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej);

4. kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski;

5. zwiększenie odporności struktury przestrzennej na zagrożenia naturalne i utratę bezpieczeństwa energetycznego oraz kształtowanie struktur przestrzennych wspierających zdolności obronne państwa;

6. przywrócenie i utrwalenie ładu przestrzennego, jako ważnego elementu warunkującego rozwój kraju.

Jak w 2030 roku będzie wyglądać polska energetyka?

Za jedną z barier hamujących rozwój przestrzenny kraju uznano kwestie dostępu do energii. By rozwiązać ten problem KPZK przedstawia wiele pomysłów dotyczących wzrostu efektywności energetycznej. Wspieranie zielonej energii czy czystych technologii w transporcie da impuls rozwojowy dla obszarów wykorzystujących OZE i pomoże w obniżeniu emisji CO2. Badania nad odnawialnymi źródłami energii i ich wspieranie przez państwo spowodują wzrost ich opłacalności (w tym energii słonecznej), a przez to zwiększenie udziału OZE w krajowym miksie energetycznym. Ponadto, wykorzystanie rozproszonych źródeł energii pozwoli wykorzystać potencjał danego terenu i zmniejszyć koszty przesyłu energii.

Udział OZE się zwiększy i przekroczy poziom 15 proc. w finalnym zużyciu energii, przy czym 45 proc. stanowić będzie energia wiatrowa. Większość turbin ulokowana będzie na lądzie (90 proc.) na północy kraju. Rozwiązywaniu potencjalnych konfliktów społecznych i środowiskowych ma służyć odpowiedni system planistyczny.

Udział węgla w produkcji energii spadnie – z 58 do 40 proc. Złoża węgla kamiennego i brunatnego nadal będą kluczowe dla bezpieczeństwa kraju i podlegać będą ochronie jako złoża kopalin strategicznych. Zakłada się, że będą funkcjonować do tego czasu dwie elektrownie jądrowe, które wytwarzać będą 10 proc. krajowej energii, a kolejne będą w budowie. Rozbuduje się system przesyłu gazu ziemnego i ropy naftowej i stworzy nowe drogi dostaw. Będą również większe możliwości wydobycia gazu łupkowego.

Do 2030 roku krajowa sieć przesyłu energii elektrycznej zostanie rozbudowana, szczególnie w Polsce północnej i wschodniej. Rozwinięte zostaną również połączenia międzynarodowe, szczególnie z Niemcami i Litwą. Działania te znacznie wzmocnią bezpieczeństwo energetyczne kraju.

Transport bardziej eko

Rozwój obszarów zurbanizowanych nierozerwalnie wiąże się z rozbudową infrastruktury transportowej i wzrostem jej energochłonności. Przewiduje się, że wzrośnie zapotrzebowanie na transport kolejowy, łączący zarówno polskie ośrodki metropolitalne ze sobą, jak i z europejskimi miastami. Wewnątrz miast samochody osobowe będą wypierane przez zbiorowy transport publiczny, wspierający system kolejowy. Ma to zapobiec zanieczyszczaniu środowiska i nadmiernej suburbanizacji.

Szansa dla środowiska naturalnego

Dla optymalnego zagospodarowania kraju ogromne znaczenie ma również stan zasobów i stosunków wodnych, różnorodność biologiczna, zasoby surowców i zmienność klimatyczna. Dokument podaje, że w 2030 roku zmiany klimatu będą miały umiarkowany wpływ na rozwój przestrzenny Polski: na obszarach morskich, dolin rzecznych, głównie w sektorze rolnictwa. Dużo większy wpływ będą miały pośrednie efekty tych zmian, jak nowe uregulowania prawne w kwestii produkcji energii, czy likwidacji skutków zjawisk ekstremalnych, z których najważniejsze będą związane z ochroną wód, w tym z prognozowaniem ryzyka powodziowego.

Wizja zawarta w dokumencie przedstawia Polskę w 2030 roku jako kraj bardziej zintegrowany w przestrzeni międzynarodowej, a ośrodki metropolitalne będą lepiej ze sobą powiązane funkcjonalnie, zarówno w skali krajowej, jak i europejskiej. Kraj będzie dobrze zarządzany, bezpieczny i będzie się dalej rozwijać w sposób zrównoważony.

Jak widać, udział OZE w finalnej produkcji energii będzie rósł powoli, ale stale. Węgiel jeszcze przez wiele lat, bez odpowiednich mechanizmów finansowania alternatywnych źródeł, będzie nadal głównym nośnikiem energii w Polsce. Nasuwa się również pytanie, skoro dwie elektrownie jądrowe mają zaspokajać tylko 10 proc. naszych potrzeb energetycznych, to czy opłacalne jest inwestowanie tak ogromnych pieniędzy w to źródło energii?

Aby założenia dokumentu mogły zostać zrealizowane, muszą być one wprowadzone do planów zagospodarowania przestrzennego na innych poziomach, takich jak plany zagospodarowania przestrzennego województw, studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, czy miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Dotychczasowe doświadczenia dowodzą, że realizacja tych wytycznych nie jest łatwym zadaniem. Ale nie ma wątpliwości, że właściwie prowadzona polityka zagospodarowania przestrzennego może być ważnym instrumentem wspierającym działania na rzecz ochrony klimatu.