Niedawna awaria platformy wiertniczej w Zatoce Meksykańskiej należała do największych katastrof ekologicznych w historii. Na skutek wybuchu do którego doszło 20 kwietnia 2010 roku na platformie wiertniczej Deepwater Horizon należącej do koncernu BP w ciągu kilku miesięcy do wód zatoki wyciekło niemal 5 mln baryłek ropy. Dno szelfu zostało pokryte warstwą osadu powodującą zamieranie życia morskiego. Katastrofa uderzyła w ważne obszary lokalnej gospodarki (turystyka, rybołówstwo). Administracja USA wciąż nie uzyskała od koncernu wypłaty pełnych odszkodowań za straty spowodowane wyciekiem, a jego skutki będą odczuwalne jeszcze przez wiele lat. Szkody środowiskowe i gospodarcze spowodowane katastrofą w Zatoce Meksykańskiej szacuje się na ponad 30 mld USD.

Katastrofa w Zatoce Meksykańskiej nie była jedyną katastrofą ekologiczną związaną z eksploatacją podmorskich złóż ropy naftowej i gazu w ostatnich latach. Do poważnych uszkodzeń tego typu instalacji doszło np. na morzu Timor w pobliżu Australii w 2009 roku (platforma Montara), czy też u wybrzeży Meksyku w 2007 roku (platforma Usumacinta). Przypadki te zwracają uwagę szerokiej opinii publicznej na zagrożenia towarzyszące eksploatacji podmorskich złóż ropy i gazu. Podmorska działalność wiertnicza prowadzona jest również przez kraje UE – na europejskich wodach, głównie na Morzu Północnym, eksploatowanych jest ponad 1000 morskich instalacji wiertniczych. Z uwagi na narastające ryzyko związane z tą działalnością, Komisja Europejska dokonała przeglądu regulacji w tej dziedzinie stosowanych przez państwa członkowskie. Analiza ta wykazała, że:

• ryzyko poważnego wypadku w morskich obiektach wydobywczych eksploatowanych w celu wydobycia ropy naftowej lub gazu ziemnego na wodach Unii jest znaczne, a obowiązujące niejednolite przepisy prawne oraz zróżnicowane praktyki regulacyjne i branżowe nie zapewniają możliwego do osiągnięcia ograniczenia ryzyka w Unii;
• istniejące ramy regulacyjne i ustalenia operacyjne nie zapewniają najbardziej efektywnego reagowania kryzysowego w razie wypadków zachodzących na wodach Unii, i nie jest do końca jasne, kto ponosi odpowiedzialność za usuwanie zanieczyszczeń i za poniesione straty.

By zaradzić powyższym problemom Komisja przygotowała projekt rozporządzenia, którego podstawowym celem jest upowszechnienie stosowania najlepszych praktyk w morskim przemyśle wiertniczym. Zaproponowane przepisy obejmują cały cykl działań poszukiwawczo-wydobywczych, począwszy od etapu projektowania instalacji służących do wydobywania ropy lub gazu, a skończywszy na ich ostatecznym usunięciu. Przedmiotem regulacji są m.in. licencjonowanie, inspekcje, reagowanie kryzysowe, odpowiedzialność za szkody.

Rozporządzenie przewiduje, że operatorzy instalacji jeszcze przed podjęciem działalności poszukiwawczej lub wydobywczej będą musieli przedstawiać raporty dotyczące ryzyka oraz plany działania na wypadek awarii. Sprawozdania te będą musiały być przedkładane władzom krajowym, które po ich zaakceptowaniu będą odpowiedzialne za wydanie zgody na rozpoczęcie działań. Rozwiązania techniczne przedstawione przez operatora, które mają szczególnie istotne znaczenie z punktu widzenia bezpieczeństwa instalacji, będą musiały zostać zweryfikowane przez niezależną stronę trzecią przed uruchomieniem instalacji, a następnie regularnie badane w trakcie jej eksploatacji. Jeśli przedsiębiorstwo nie spełni minimalnych norm, właściwy krajowy organ będzie zobowiązany do podjęcia działań służących egzekwowaniu przepisów lub do nałożenia sankcji. W przypadku istotnych naruszeń operator może nawet zostać zmuszony do wstrzymania działań wiertniczych lub wydobywczych. Projekt przewiduje też możliwość udziału społeczeństwa w postępowaniach w sprawie udzielenia licencji.

Rozporządzenie ma przyczynić się do lepszego egzekwowania odpowiedzialności operatorów w przypadku zaistnienia szkody. Zgodnie z projektem organy wydające licencję na działalność związaną z poszukiwaniem i wydobywaniem gazu lub ropy będą musiały ocenić techniczne i finansowe zaplecza podmiotów zamierzających prowadzić eksploatację podmorskich złóż (w tym pod kątem ich finansowych możliwości pokrycia kosztów w przypadku powstania odpowiedzialności za szkody w środowisku). Przedsiębiorstwa naftowe i gazowe będą w pełni odpowiedzialne za szkody środowiskowe wyrządzone chronionym gatunkom i środowisku. Jeśli chodzi o zanieczyszczenie wody, strefa objęta odpowiedzialnością zostanie rozszerzona i będzie obejmować wszystkie wody morskie UE, łącznie z wyłączną strefą ekonomiczną (do ok. 370 km od brzegu) i szelfami kontynentalnymi, nad którymi sprawują jurysdykcję nadbrzeżne państwa członkowskie (obecne przepisy ograniczają odpowiedzialność za środowisko jedynie do znacznie węższej strefy wód terytorialnych).

Przygotowana przez Komisję Europejską ocena skutków finansowych wdrożenia nowych przepisów wskazuje, że uśrednione roczne koszty ich realizacji powinny zamknąć się w przedziale 80-85 mln euro (dla całej UE). Wdrożenie nowych rozwiązań będzie też wymagało poniesienia jednorazowych kosztów początkowych w wysokości 17-44 mln euro. Tymczasem uśrednione koszty szkód wywoływanych przez awarie związane z eksploatacją podmorskich złóż ropy i gazu są znacznie wyższe – oszacowano je na 205-915 mln euro rocznie. Rachunek korzyści i kosztów przemawia więc za przyjęciem rozporządzenia w przedstawionym kształcie. Zdecydowana większość kosztów obciążać będzie przedsiębiorstwa prowadzące działalność wydobywczą. Konieczne jednak będzie również poniesienie dodatkowych kosztów ze środków publicznych związanych z koniecznością zapewnienia możliwości działania odpowiednim organom wydającym licencje i prowadzącym działalność inspekcyjną.

Więcej informacji: ec.europa.eu/energy/oil/offshore/standards_en.htm, MEMO/11/740.

ms, ChronmyKlimat.pl