Częstochowa jest jednym z najmądrzej zarządzanych miast w Polsce. O najistotniejszych elementach polityki energetycznej miasta i o sposobach jej wdrażania opowiada Bożena Herbuś, naczelnik Wydziału Komunalnego i inżynier miejski Urzędu Miasta w Częstochowie.

Katarzyna Teodorczuk: Jakie są główne założenia polityki energetycznej Częstochowy?

Bożena Herbuś, naczelnik Wydziału Komunalnego, inżynier miejski Urzędu Miasta w Częstochowie: Główne założenia polityki energetycznej Częstochowy są zbieżne z kierunkami działań określonymi w dokumencie "Polityka energetyczna Polski do 2030 roku". Należy do niej zapewnienie właściwego zaopatrzenia w media energetyczne odbiorców na terenie miasta przy właściwym stopniu bezpieczeństwa dostaw energii, poprawa efektywności energetycznej w obiektach miejskich, rozwój konkurencyjnych rynków energii oraz rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Jakie są więc najistotniejsze elementy polityki energetycznej gminy?

Należą do nich planowanie energetyczne, zarządzanie energią i środowiskiem w obiektach użyteczności publicznej, a także umiejętne korzystanie z wolnego rynku energii oraz tworzenie nowatorskich platform współpracy samorządu, przedsiębiorstw energetycznych, ośrodków naukowych oraz niezależnych ekspertów.

Częstochowa od 2003 roku prowadzi program operacyjny "Zarządzanie energią i środowiskiem w obiektach użyteczności publicznej". Jakie są rezultaty wdrażania programu?

Przede wszystkim realizowane są działania mające na celu optymalizację zużycia mediów oraz ograniczenie kosztów ponoszonych z tego tytułu, jak również działania termomodernizacyjne obiektów, których jak dotąd wykonano 9 oraz modernizacje węzłów cieplnych (42 zadania, w tym ponad 20 kosztem i staraniem firmy Fortum).

Szczegółowo monitorujemy 121 obiektów oświatowych. Z raportów wynika, że roczne, łączne zużycie energii tych obiektów w 2010 roku wyniosło o ok. 20% mniej w porównaniu do roku bazowego 2003. Oszczędności w zużyciu energii za lata 2004-2010 sięgają 108 GWh. W tym samym czasie o ok. 46 tys. ton – obniżona została emisja CO₂.

Znaczną uwagę przywiązujemy również do ograniczenia zużycia wody. W monitorowanych 121 obiektach oświatowych w 2010 roku zużycie wody zostało ograniczone o ok. 35% w porównaniu do roku bazowego 2003. Łączne oszczędności w zużyciu wody za lata 2004-2010 wynoszą ok. 430 tys. m³.

Pracujemy również nad sukcesywną zamianą paliw stałych na bardziej ekologiczne.

Jaki procent energii w Częstochowie pochodzi ze źródeł odnawialnych?

Zielona energia wytwarzana na terenie miasta pokrywa ok. 9% zużycia energii cieplnej i ok. 11% zużycia energii elektrycznej. W spółkach komunalnych wykorzystujemy także biogaz do produkcji energii elektrycznej i ciepła. Na składowisku odpadów komunalnych mamy trzy generatory o łącznej mocy 2300 kW, które produkują rocznie ok. 11,6 GWh zielonej energii. W oczyszczalni ścieków natomiast zainstalowane są zespoły prądotwórcze o mocy 827 kWe i 856 kWt, które łącznie produkują ok. 11,4 GWh energii (5,5 GWht i 5,9 GWhe).

Czy źródłem energii w Częstochowie jest również biomasa?

Oczywiście. Za przykład mogą tu posłużyć kotłownia na słomę RSP Rząsawa o mocy dochodzącej do 500 kW oraz elektrociepłownia Fortum o mocy 120 MWt i 64 Mwe, która w procesie współspalania wykorzystuje biomasę w ilości 25% i rocznie produkuje ok. 550 GWht oraz 450 GWhe. Ponadto elektrociepłownia Zakładu Elektroenergetycznego ELSEN uruchamia obecnie kocioł gazowo-biomasowy (2 palniki gazowe i 4 na biomasę) o łącznej mocy 48 MW.

Jak ma się rzecz z wykorzystaniem energii słonecznej?

W Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. Najświętszej Maryi Panny istnieje największa w Polsce instalacja solarna do przygotowywania ciepłej wody użytkowej. Łączna powierzchnia kolektorów wynosi 1495 m². Kolektory mamy również w pływalni letniej MOSiR przy ulicy Dekabrystów 43. Tam zajmują one powierzchnię 20 m².

Przy wsparciu gminy z PFOŚ mieszkańcy zainstalowali 25 zestawów kolektorów w budynkach jednorodzinnych o łącznej powierzchni ok. 100 m².

A energia wodna i wiatrowa?

Jeśli chodzi o energię wiatru, to mamy dwie prywatne inwestycje: siłownie po 250 kW każda. Elektrownia wodna o mocy 75 kW znajduje się natomiast na rzece Kucelince.

Którą z inwestycji OZE uważa się za najbardziej udaną?

Generator na biogaz w oczyszczalni ścieków, zainstalowany 2008 r. Inwestycja zwróciła się nam bardzo szybko.

Co oznacza w praktyce dla Częstochowy korzystanie z wolnego rynku energii? Dlaczego Częstochowa stała się wzorcem do naśladowania dla innych samorządów i instytucji?

Dla większości podmiotów miejskich zakup energii elektrycznej dokonywany jest na wolnym rynku. Od 2009 roku sprzedawca energii jest wyłaniany na drodze przetargu nieograniczonego. W roku 2011 wspólnym postępowaniem objęto 6 wydziałów Urzędu Miasta, 62 placówki i instytucje o największym zużyciu energii oraz Miejski Zarząd Dróg i Transportu – w kwestii oświetlenia ulicznego. Wszystkie te podmioty zawarły indywidualne umowy ze sprzedawcą energii wyłonionym w przetargu.

W celu zapewnienia energii podmiotom miejskim nieobjętym postępowaniem przetargowym przeprowadzono odrębne negocjacje cen z lokalnym sprzedawcą energii. Dzięki temu mogliśmy wynegocjować znacznie korzystniejsze warunki. W latach 2009-2010 zaoszczędziliśmy na tym ok. 1,6 mln zł, natomiast w roku 2011 oszczędności szacowane są na ok. 2 mln zł.

Naszą dokumentację przetargową wykorzystał m.in. Urząd Regulacji Energetyki do opracowania wzorcowej dokumentacji.

By otrzymać dobre efekty, musi dojść do współpracy samorządu, przedsiębiorstw energetycznych oraz naukowców. Jak ta współpraca kształtuje się w Częstochowie?

W 2007 roku z inicjatywy inżyniera miejskiego prezydent miasta powołał Radę na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Gospodarki Energetycznej Miasta Częstochowy, która funkcjonowała do 2011. Była to nowatorska platforma współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami energetycznymi, przedstawicielami świata nauki i samorządu, która umożliwiała efektywne kreowanie i realizację lokalnej polityki energetycznej. Zasadą było solidarne działanie członków rady w celu rozwoju zrównoważonej gospodarki energetycznej Częstochowy oraz łączenie interesów instytucji i firm z rozwojem usług publicznych gminy. Rada zajmowała się w szczególności bezpieczeństwem zasilania odbiorców w media oraz sposobami i procedurami usuwania awarii sieci.

W roku 2011 została powołana Rada do spraw Zrównoważonego Rozwoju Miasta Częstochowy, która w szczególności będzie kształtować lokalną polityki energetyczną. Skład Rady między innymi tworzą przedstawiciele przedsiębiorstw energetycznych, działających na terenie miasta. Ponadto przedsiębiorstwa energetyczne działające na terenie miasta, zostały czynnie włączone w proces planowania energetycznego.

Czy mieszkańcy świadomie angażują się w promowaną przez Miasto politykę?

Na stronie Urzędu Miasta uruchomiony został internetowy portal informacyjny dla mieszkańców "Energia i środowisko" (www.czestochowa.energiaisrodowisko.pl), który służy do popularyzacji tematyki związanej z oszczędnością energii, poprawą efektywności energetycznej i troską o stan środowiska naturalnego. Na stronie dostępne są m.in. dane z monitoringu zużycia energii w jednym z obiektów edukacyjnych.

Celem projektu jest podniesienie świadomości społecznej i tworzenie społeczeństwa obywatelskiego w zakresie aktywnego udziału w procesie podejmowania decyzji dotyczących zrównoważonego rozwoju lokalnej gospodarki energetycznej, planowania energetycznego w gminie i ochrony środowiska związanych z systemami zaopatrzenia i racjonalnego użytkowania energii.

Prowadzimy szkolenia dla administratorów budynków a dla szkół ponadgimnazjalnych zorganizowany został konkurs "Mini audyt mojej szkoły", w którym zwycięska szkoła otrzymała komputer przenośny z oprogramowaniem oraz zestaw urządzeń pomiarowych służący do dalszych analiz i monitoringu zużycia energii w szkole oraz edukowania przyszłych świadomych użytkowników energii.

Za zaangażowanie w działania promujące energooszczędne technologie, kształtowanie świadomości mieszkańców pod kątem efektywności energetycznej i za pionierskie działania na rynku energii miasto Częstochowa zostało wyróżnione w 2009 roku nagrodą NOWY IMPULS, przyznawaną przez redakcję miesięcznika gospodarczego "Nowy Przemysł".

Dziękuję za rozmowę.

 

Wywiad przeprowadziła Katarzyna Teodorczuk.

 

Wywiad został przygotowany w ramach projektu "Z energetyką przyjazną środowisku za pan brat" i ukaże się w broszurze pt. "Zrównoważone miasto" – jednej z cyklu 11 broszur. Każda broszura jest produktem edukacyjnym wykorzystującym wkład wiedzy fachowej partnerów projektu KAPE i IEO oraz InE. Broszury służyć mają przybliżeniu czytelnikowi danego produktu lub usługi opartej na innowacyjnych rozwiązaniach w zakresie energetyki przyjaznej środowisku.

W cyklu ukażą się następujące broszury: Bezodpadowa biogazownia, Dom pasywny, Energetyka rozproszona, Energia w gospodarstwie rolnym, Energetyka rozproszona: systemy hybrydowe i lokalne grupy bilansujące, Energooszczędny dom i mieszkanie, Inteligentne systemy zarządzania użytkowaniem energii, Samochód elektryczny, Urządzenia konsumujące energię, Zielona energia, Zrównoważone miasto.

Wszystkie broszury są bezpłatne i są dostępne w formie drukowanej Instytucie na rzecz Ekorozwoju, a wkrótce będą do pobrania w formie PDF ze strony www.ine-isd.org.pl.

Projekt "Z ENERGETYKĄ PRZYJAZNĄ ŚRODOWISKU ZA PAN BRAT" finansowany jest ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.