Warsztaty w ramach ww. projektu zostały zorganizowane przez Stowarzyszenie Akcja Konin z Konina przy współpracy Instytutu na rzecz Ekorozwoju i Fundacji im. Henrich’a Boell’a, w których wzięło udział 19 osób.

Punktem wyjścia do zadawania pytań i dyskusji były trzy wystąpienia:

- Dr Wojciecha Szymalskiego - Fundacja Instytut na rzecz Ekorozwoju – prezentacja zagadnień poruszonych w „Atlasie Energii” i polityki energetycznej UE.

- Bartłomieja Derskiego – portal WysokieNapięcie.pl – prezentacja polityki energetycznej Polski w nawiązaniu do „Atlasu Energii”.

- Jarosława Koźlarka, Stowarzyszenie Zmieniamy Konin  – spojrzenie na lokalną politykę energetyczną w kontekście „Atlasu Energii”.

Podstawowe przesłania wynikające z ww. wystąpień to:

a)    Na świecie dokonuje się transformacja energetyczna polegająca na odejściu od energetyki bazującej na paliwach kopalnych na rzecz energetyki odnawialnej i znacznej poprawie efektywności energetycznej oraz na budowaniu równoprawnej roli energetyki obywatelskiej w stosunku korporacyjnej. W tym kierunku zmierza, choć zbyt wolno, UE. Polityki Unii Europejskiej w zakresie zmian klimatu i energetyki jest stabilna i bazuje na cyklicznie podwyższanej ambicji w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, produkcji energii z OZE oraz poprawy efektywności energetycznej.

b)    Polska nie posiada jak do tej pory jasno określonej polityki energetycznej w kontekście zachodzących przemian na świecie prowadzących do transformacji energetycznej. Następuje, co wynika z projektu Polityki energetycznej Polski do 2040 roku, jak i projektu Krajowego planu energii i klimatu do 2030 r., chęć utrzymania struktury węglowej energetyki choć wprowadzane są rozwiązania sprzyjające rozwojowi energetyki odnawialnej w tym prosumenckiej. Dotychczasowe działania w polityce krajowej doprowadziły do najwyższych cen hurtowych energii elektrycznej w Europie, słabych perspektyw na rozwój energetyki odnawialnej z krajowych zasobów i zachowania status quo dużych państwowych koncernów energetycznych na rynku.

c)    Region Wielkopolski Wschodniej nie jest dostrzegany z perspektywy polityki krajowej, choć będzie miał największe problemy w przypadku likwidacji kopalni oraz energetyki na jego terenie. Z tego powodu środowiska lokalne podjęły aktywną działalność na rzecz stworzenia wizji i strategii dalszego rozwoju regionu w trakcie i po zakończeniu transformacji. Główny trzon tej działalności stanowi przystąpienie do Europejskiej Platformy Węglowej.

Następnie odbyła się moderowana dyskusja prowadzona przez Agatę Kożmińska z Regionalnej Agencji Rozwoju z Konina w trakcie, której zwrócono uwagę na następujące kwestie i sformułowano istotne wnioski co do okresu programowania funduszy UE na lata 2021-2027:

- Cytat: „Wielkopolska wschodnia jest w oku cyklonu transformacji energetycznej”.

- Wschodnia Wielkopolska nie będzie w stanie poradzić sobie bez wsparcia rządu lub UE z transformacją, ponieważ nie ma takiego potencjału gospodarczego, jak np. Śląsk. Wiele wskaźników gospodarczych tego regionu (np. zatrudnienie), mimo istniejącej elektrowni, jest poniżej średniej krajowej. W regionie dominuje w gospodarce produkcja związana z sektorem energetycznym i nie ma wielu innych sektorów jako alternatywy rozwojowej, poza rolnictwem.

- W regionie brakuje działań, ponieważ powstrzymuje je brak decyzji w zakresie faktycznego końca wydobycia węgla w regionie (padają różne terminy 2025, 2030, 2033) – ta decyzja jest potrzebna.

- Region ma ambicję, aby stać się liderem transformacji energetycznej, dlatego jest gotowy przygotować kompleksową strategię nie tylko transformacji energetycznej, ale także społecznej, ekologicznej i gospodarczej.

- Region jest gotowy, aby w części inwestować własne środki w działania kompensacyjne, ale z wieloma działaniami nie poradzi sobie bez wsparcia z zewnątrz, z poziomu kraju lub UE. Wybrane kwestie, z którymi może nie poradzić sobie region to:

• naprawa szkód górniczych po byłych kopalniach (przeważa pogląd, że kopalnia nie będzie w stanie tego zrealizować, a to co teraz jest realizowane nie jest konsultowane, ani powszechnie znane).
• masowa utrata miejsc pracy przez pracowników kopalni i elektrowni;
• adaptacja regionu do zmian klimatu z obliczu istniejących już szkód górniczych, w tym w szczególności w rolnictwie (w tym przejście na rolnictwo ekologiczne);

- W dyskusji pojawiły się słabe sygnały, że samorządy nie posiadają w pełni narzędzi do przeprowadzenia transformacji, nawet jeśli będą ze sobą współpracować. Część działań jest blokowanych prawnie, np. możliwość sprzedaży/wymiany prądu w ramach klastra energii (istnieje konieczność sprzedaży do sieci i odkupu energii droższej), możliwość instalacji OZE (ustawa 10h, tzw.: wiatrakowa).

- W regionie planowane są projekty edukacyjne związane z wykorzystaniem energii odnawialnej – na nie też będą potrzebne środki.

- Potrzebne jest zainteresowanie regionem w skali kraju, zarówno jako istotnym przypadkiem transformacji, jak i zainteresowanie inwestorów inwestowaniem w region. Samorządy zadeklarowały, że przygotują np. plany zagospodarowania przestrzennego lub studia uwarunkowań tak, aby inwestorzy się pojawili, ale w tym zakresie może być potrzebne wsparcie. Potrzebna jest strategia transformacji regionu na wzór strategii dla Śląska.

- W Wielkopolsce Wschodniej funkcjonuje grupa ze strony społecznej zaangażowana od początku w rozmowy o transformacji. Jedynym nieobecnym w danej chwili elementem rozmów o transformacji Wielkopolski Wschodniej jest wsparcie ze strony rządu krajowego. Region przystąpił do Platformy Regionów Węglowych, jest wspierany ze strony samorządu regionalnego oraz ma aktywne samorządy lokalne zainteresowane transformacją. Brak jest także współpracy ze związkami zawodowymi.

- Ciekawostka: opinia, że programy takie jak „Mój prąd”, to przyznanie się rządu do strategii energetycznej wobec Polaków „radźcie sobie sami”.

- Ciekawostka: opinia, że w sprawiedliwej transformacji na pewno będą ofiary, ale istotne jest sprawiedliwe rozłożenie ciężarów.