O technicznych i prawnych możliwościach przyłączania odnawialnych źródeł energii do sieci elektroenergetycznej rozmawiamy z dr inż. Zbigniewem Skibko pracownikiem naukowo-dydaktycznym z Katedry Elektroenergetyki, Fotoniki i Techniki Świetlnej Wydziału Elektrycznego Politechniki Białostockiej.

Spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe w Polsce inwestują w odnawialne źródła energii stając się prosumentami. Produkują prąd na własne potrzeby, a nadwyżki sprzedają do sieci. 

Rozmawiamy dzisiaj o budownictwie wielorodzinnym, czyli o spółdzielniach mieszkaniowych i wspólnotach, które w ramach modernizacji istniejących budynków, podyktowanej korzyściami ekonomicznymi i ekologicznymi, chcą zainwestować w odnawialne źródła energii.

To ważne zagadnienie, ponieważ budownictwo mieszkaniowe stanowi sektor, który w znaczący sposób oddziaływuje na środowisko. Wpływ budynków na klimat wynika właśnie przede wszystkim z dużego zużycia energii potrzebnej na ich ogrzewanie, chłodzenie, oświetlenie czy pracę urządzeń stanowiących wyposażenie.

Działania Komisji Europejskiej mające na celu wypracowanie wspólnego podejścia do zrównoważonego budownictwa w UE wynikają m.in. z postanowień "Planu działań na rzecz zasobooszczędnej Europy". W ogłoszonym w 2011 r. dokumencie uznano, że budownictwo (obok przemysłu spożywczego i mobilności) ma do odegrania kluczową rolę w rozwiązywaniu problemów związanych z wykorzystywaniem zasobów, zużyciem energii oraz przeciwdziałaniem zmianom klimatu.

Należy więc jeszcze bardziej wzmocnić istniejące strategie promowania efektywności energetycznej oraz wykorzystania energii odnawialnej w budynkach i uzupełnić je strategiami efektywnego gospodarowania zasobami, które uwzględnią w szerszym zakresie oddziaływanie na środowisko w całym cyklu życia budynków i infrastruktury – czytamy we fragmencie poświęconym wyzwaniom stojącym przed sektorem budownictwa.

Eko-lokator: Czy Pana zdaniem odnawialne źródła energii mogą dobrze funkcjonować w budynkach wielorodzinnych? W jaki sposób działają spółdzielnie energetyczne?

dr inż. Zbigniewem Skibko: Odnawialne źródła energii mogą dobrze funkcjonować praktycznie w każdym środowisku, począwszy od domów jednorodzinnych, poprzez budownictwo wielorodzinne, aż do dużych, komercyjnych instalacji. Należy przy tym pamiętać, że aby była możliwość wybudowania źródła energii elektrycznej lub cieplnej, powinny być spełnione dwa aspekty: techniczny – muszą istnieć techniczne możliwości przyłączenia źródła do sieci (bądź też źródło może pracować na wydzieloną – odłączoną od sieci - wyspę odbiorników danego producenta) oraz aspekt ekonomiczny - budowa odnawialnego źródła energii musi być inwestycją opłacalną. Przy opłacalności inwestycji powinniśmy brać pod uwagę nie tylko zysk, jaki wygeneruje nam źródło. ale również warto spojrzeć na inwestycję jako długoterminową lokatę kapitału. Spółdzielnie energetyczne, jako zrzeszenie mieszkańców, chcących wspólnie produkować energię, są obecnie chyba najlepszym rozwiązaniem dla budynków wielorodzinnych – spółdzielnie takie bardzo dobrze funkcjonują już od wielu lat w Niemczech.

El: Jak to wygląda pod względem technicznym, mam na myśli techniczne systemy włączenia OZE w sieć elektroenergetyczną i ciepłowniczą w miastach?

ZS: Przyłączenie odnawialnych źródeł energii w miastach jest zazwyczaj o wiele prostsze niż na terenach wiejskich. Wynika to ze znacznie bardziej rozwiniętej na terenach miejskich struktury sieci zarówno elektroenergetycznej jak i ciepłowniczej. Jednakże w każdym z przypadków należy zweryfikować, czy praca danego źródła nie będzie negatywnie wpływać na pracę całej sieci, zarówno w stanie normalnym jak i w stanach zakłóceniowych – po prostu nasze źródło nie może powodować negatywnych skutków dla innych użytkowników sieci.

El: Czy przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją energii elektrycznej jest zobowiązane do zawarcia umowy o przyłączenie do sieci ze spółdzielnią mieszkaniową lub wspólnotą ubiegającą się o przyłączenie OZE? 

ZS: Jeżeli tylko istnieją techniczne warunki do przyłączenia danego źródła energii elektrycznej, wówczas przedsiębiorstwa energetyczne zobowiązane są do wydania warunków przyłączeniowych, bez różnicy czy o nie wystąpi osoba fizyczna, przedsiębiorstwo czy spółdzielnia.

El: Jakie kroki prawne, organizacyjne powinna podjąć spółdzielnia mieszkaniowa czy wspólnota ubiegająca się o przyłączenie do sieci?  Z jakimi opłatami powinna się liczyć? Czy są wymagane jakieś pozwolenia?

ZS: Zawsze trzeba zacząć od otrzymania pozwolenia na budowę odnawialnego źródła energii – są to zazwyczaj warunki zabudowy czy też wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, potwierdzające dopuszczalność lokalizacji danego źródła na terenie objętym planowaną inwestycją. Oczywiście należy posiadać prawo do dysponowania daną nieruchomością wraz ze zgodą wszystkich właścicieli na wybudowanie OZE. Po uzyskaniu pozwolenia należy wystąpić do przedsiębiorstwa energetycznego o wydanie warunków przyłączeniowych, co wiąże się dla instalacji innych niż mikroinstalacje z wniesieniem zaliczki, w wysokości 30 zł za każdy kilowat mocy przyłączeniowej. Ponadto, za przyłączenie źródeł współpracujących z siecią pobiera się połowę opłaty ustalonej na podstawie rzeczywistych nakładów poniesionych na realizację przyłączenia, z wyłączeniem mikroinstalacji, za przyłączenie której nie pobiera się opłaty.

El: Jakie trudności może napotkać spółdzielnia czy wspólnota ubiegająca się o przyłączenie np. elektrowni fotowoltaicznej znajdującej się dachu budynku? Na jakim etapie planowania inwestycji związanej z OZE powinna prowadzić ustalenia z przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się przesyłaniem i dystrybucją energii elektrycznej? 

ZS: Do przedsiębiorstwa energetycznego należy się zwracać od razu po uzyskaniu zezwolenia na budowę elektrowni – zezwolenie takie wydaje właściwa jednostka samorządowa przy uwzględnieniu zgodności z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Złożoność procedury zależy przede wszystkim od mocy instalowanych źródeł energii.

El: Jakie są wymagania techniczne związane z przyłączeniem OZE w budynku wielorodzinnym? Co technicznie powinna zamontować spółdzielnia mieszkaniowa? Jakie wymagania powinny spełniać montowane urządzenia?

ZS: Urządzenia montowane w instalacji odnawialnego źródła energii muszą posiadać odpowiednie certyfikaty wykazujące spełnienie norm dotyczących danego wyrobu oraz dopuszczenie do montażu w naszym kraju. Same wymagania techniczne dla źródeł są jednakowe bez różnicy, gdzie one zostaną zamontowane – a uwzględniają jedynie rodzaj źródła – inne są dla elektrowni fotowoltaicznych a inne np. dla wiatrowych. Ilość urządzeń, jakie należy zainstalować w danej instalacji OZE zależy również od typu źródła oraz od mocy zainstalowanej – np. dla mikroinstalacji zakup i montaż układu pomiarowo-rozliczeniowego (koszt z tym związany) jest po stronie przedsiębiorstwa energetycznego. 

El: W jaki sposób następuje proces sprzedaży nadwyżek energii z odnawialnego źródła do sieci? Czy przedsiębiorstwo energetyczne ma obowiązek zakupu energii elektrycznej z instalacji odnawialnego źródła energii, przez jaki czas i jak kształtują się ceny? W jaki sposób następuje rozliczenie?

ZS: Proces odsprzedaży nadmiaru wyprodukowanej energii elektrycznej zależy również od mocy znamionowej źródła: dla mikroinstalcji za każdą kilowatogodzinę wprowadzoną do sieci można pobrać bezpłatnie 0,8 lub 0,7 kWh – ilość zależna jest od mocy przyłączonego źródła. Przy większych instalacjach energia wyprodukowana jest odkupowana przez przedsiębiorstwo zobowiązane po cenie zadeklarowanej w aukcji – cena ta musi być mniejsza od ceny referencyjnej podawanej corocznie przez Ministra do spraw energii i obowiązuje przez 15 lat od dnia, w którym po raz pierwszy energia wprowadzona została do sieci. Więksi producenci rozliczają się w systemie miesięcznym, natomiast rozliczenie energii wyprodukowanej w mikroinstalacjach następuje zazwyczaj w okresach półrocznych.

El: Jaka jest rola OZE w adaptacji do wywołanych zmianami klimatu zakłóceń w funkcjonowaniu sieci zasilania?

ZS: Energetyka odnawialna ma bardzo duże znaczenie szczególnie w poszukiwaniu miejsc produkcji energii jak najbliżej odbiorców. Najlepiej, aby energia była wykorzystywana od razu na miejscu – ograniczyłoby to znacznie straty energii związane z jej przesyłem na duże odległości. Należy jednak pamiętać, że zarówno elektrownie fotowoltaiczne jak i wiatrowe są źródłami niestabilnymi (ich moc wytwórcza zależy ściśle od zmiennych warunków pogodowych). W związku z tym, w systemie energetycznym wymagają one rezerwowania wytwarzanej przez nie energii - przez źródła konwencjonalne – w naszym przypadku: przez elektrownie węglowe.

Dziękuję za rozmowę.

Wywiad przeprowadziła: Katarzyna Wolańska, Eko-lokator, ChrońmyKlimat.pl

Dr inż. Zbigniewem Skibko jest pracownikiem naukowo-dydaktycznym Katedry Elektroenergetyki, Fotoniki i Techniki Świetlnej Wydziału Elektrycznego Politechniki Białostockiej. Autor lub współautor ponad 60 artykułów o tematyce związanej z szeroko rozumianą elektroenergetyką.