W środę (3 lutego 2021) poprzez internet udostępniono Europejski Atlas Mobilności. To napisane przystępnym językiem wydawnictwo z wieloma infografikami pokazuje jak wygląda i co można zmienić w mobilności Europejczyków. Wydawnictwo chwali sobie sam Frans Timmermans, wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej.

Europejski Atlas Mobilności jest kolejnym z serii atlasów wydawanych przez Fundację Heinricha Boella. W serii ukazały się do tej pory m.in. Atlas Węgla, Atlas Energii, Atlas Rolny (te trzy także w języku polskim), Atlas Mięsa, Atlas Plastiku i inne. Europejski Atlas Mobilności jest dostępny na razie jedynie w języku angielskim i można pobrać go ze strony Fundacji Boella. W internecie dostępne jest także nagranie z transmisji audycji przedstawiającej nowy atlas.

Tezy Fransa Timmermansa

Głównym punktem programu audycji było przemówienie Fransa Timmermansa, wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej, który nie przebierał w słowach chwaląc nowe wydawnictwo. Powiedział m.in.: „Jestem szczęśliwy, że taki atlas powstał. Jest to dobry moment, aby go pokazać. Obecnie tęsknimy za tym, aby spotkać się z przyjaciółmi czy po prostu podróżować. Ale jeśli nie zamierzamy przestać podróżować, to musimy zmienić nasz sposób podróżowania. W tym celu atlas bardzo nam się przyda. Pokazuje on, że podróżowanie samolotem na olbrzymi wpływ na środowisko. Pomaga nam podjąć lepszą decyzję w zakresie podróży. A zmiany w podróżowaniu będą radykalne i dogłębne.

Ogromnym zadaniem jest dekarbonizacja transportu miejskiego. Jestem zwolennikiem tezy, że tam gdzie zbudujemy drogi rowerowe, pojawią się rowerzyści. Jeżdżenie na rowerze stało się, dzięki rowerom elektrycznym oraz drogom rowerowym, bardziej demokratyczne. Nasz transport musi być bardziej modalny (modular) – musimy wybierać różne środki transportu. Nie powinno być np. akceptacji dla krótkodystansowych lotów samolotami, jak np. w moim kraju z Rotterdamu do Amsterdamu. Potrzebujemy także więcej pociągów, w tym pociągów nocnych. Obecnie nie ma wciąż w Europie wspólnego rynku kolejowego – zmiana tego stanu to jedno z prostszych rozwiązań (low-hanging fruit) na rzecz zmiany mobilności. Jestem także zwolennikiem opodatkowania paliwa do samolotów.

Jedną z większych przeszkód na drodze do zmian będą nierówności w dostępie do transportu – tu też potrzebujemy sprawiedliwej zmiany. Najbardziej wrażliwi, muszą otrzymać najwięcej pomocy. Obecnie mamy technologie i rozwiązania, które pozwalają nam zmienić transport. Mamy także poparcie społeczne dla tej zmiany. To czego brakuje to dobre zarządzanie (governance). Ale możemy tę zmianę przeprowadzić.”

Główne tematy atlasu

Martin Keim, główny redaktor atlasu przedstawił podczas audycji główne tematy publikacji. Jego zdaniem najważniejszym czynnikiem zmian będzie rola kolei. W tej chwili wiele zmian jest potrzebnych, aby doprowadzić do pełnej współpracy operatorów sieci kolejowych. Przykładem są różne napięcia elektryczne w sieci kolejowej w krajach Europy. Drugim ważnym czynnikiem będzie ruch rowerowy. Atlas zauważa m.in., że przemysł rowerowy jest jednym z tych, który w ostatnich latach przeżywa duży wzrost. Trzecim najważniejszym czynnikiem będzie cyfryzacja transportu. Potrzebujemy połączenia wielu aplikacji w jedno miejsce pozwalające na dostęp do wielu usług transportowych. Potrzebujemy łączyć za pomocą tych aplikacji łańcuchy mobilności.

Wyzwania jakie stoją przed transportem atlas zaczyna od pandemii COVID-19. Według autorów atlasu ukształtowała ona polityczną zasadę unikaj-zmieniaj-poprawiaj, która kształtuje nowe priorytety polityki transportowej. Drugim wyzwaniem będzie przekształcenie przemysłu samochodowego. W tym sektorze gospodarki wciąż pracuje 14 mln ludzi i nie można go pozostawić samemu sobie. W ogóle zatrudnienie w sektorze transportu jest obecnie znacznym problemem, co atlas także pokazuje na przykładzie m.in.: kierowców ciężarówek.  Również przemysł stoczniowy i transport morski muszą ulec daleko idącym zmianom. Obecnie statki to najbardziej emisyjny sposób transportowania towarów, tuż obok lotów samolotem. W lotnictwie 1% najczęściej latających pasażerów generuje 20% emisji. Znaczącym wyzwaniem będzie także zmiana przyzwyczajeń związanych z turystyką.

Atlas kończy się krótkim podsumowaniem w postaci 12 lekcji, jakie płyną z analizy dostępnych danych.

Dyskusja o atlasie

Do dyskusji związanej z ogłoszeniem atlasu zaproszono cztery osoby w różnych krajów i kontekstów. Rozmowę poprowadziła Eva van de Rakt – dyrektorka Fundacji Heinrincha Boella. Swoją opinię o atlasie wyrazili:

Leonore Gewessler, z austriackiego ministerstwa ds. transportu, klimatu i energii, która podkreśliła, że nie powinniśmy myśleć w transporcie jedynie o osobnych środkach transportu, co atlas dobrze wykorzystuje. Zaznaczyła ponadto, ze potrzebujemy silnej ramy politycznej do przeprowadzenia zmian. Taką ramą jest obecnie Nowy Zielony Ład i opierając się na nim, możemy dobrze się organizować i działań na rzecz pożądanych zmian.

Ana Deparnay z Partii Zielonych w Parlamencie Europejskim zaznaczyła, że obecnie jesteśmy daleko od celu w zakresie transportu, zwłaszcza w podróżach między krajami Europy. Jest m.in. kilkaset międzynarodowych połączeń kolejowych, które nie mogą być realizowane z dość błahych powodów infrastrukturalnych lub proceduralnych – co pokazano w atlasie. To czego potrzebujemy to dobre prawo oraz internalizacja kosztów transportu. Sposób opodatkowania transportu musi sprawiedliwie kształtować ceny.

Jill Warren z Europejskiej Federacji Rowerzystów bardzo pochwaliła krótkie lekcje, która atlas pokazuje na samym końcu i wiele przykładów, pokazujących luki do wypełniania, aby osiągnąć zmianę w transporcie. Jill stwierdziła, że to czego potrzebujemy, aby dokonać zmian, to aktywni obywatele oraz odwaga decydentów do podejmowania często niepopularnych decyzji, a także odwaga w trwaniu przy założonych planach. Podkreśliła także, że potrzebujemy polityki opartej na faktach, danych i dobrym monitoringu jej efektów.

Matthew Baldwin z Komisji Eurpejskiej, dyrekcji ds. transportu, pochwalił atlas przede wszystkim za jasność opisu oraz dużą liczbę fascynujących liczb. Stwierdził, że to czego potrzebujemy to różnorakie koalicje na rzecz zmian. Potrzeba także pokazania korzyści, które towarzyszą działaniom ograniczającym emisje z transportu. Potrzeba także sprawiedliwej zmiany. Przydałoby się także bardziej odważnie opodatkować przejazd drogami. Odwagę pokazuje działanie Komisji Europejskiej, która w obliczy COVID-19 nie wycofała się z Zielonego Ładu, ale powiedziała, że w obliczu takich trudności po prostu zdwoi swoje wysiłki na rzecz zmian. I tak się stało.

Audycji wysłuchał Wojciech Szymalski