Powiat starogardzki oficjalnie stał się pierwszym powiatem w Polsce, który posiada perspektywiczny program działań zgodny z ideą gospodarki niskoemisyjnej. „Pilotażowy program niskowęglowego rozwoju powiatu starogardzkiego” (PPNR) – bo tak się ten dokument nazywa – miał swoją premierę 30 czerwca 2015 roku na konferencji zamykającej prace nad tym materiałem.

Konferencja odbyła się w siedzibie Starostwa Powiatowego w Starogardzie Gdańskim. W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele lokalnych władz samorządowych ze Starostą Powiatu Starogardzkiego Leszkiem Burczykiem, wiceprezydentem Starogardu Gdańskiego Przemysław Biesek-Talewskim oraz wójtami gminy Kaliska Sławomirem Janickim oraz gminy Osieczna Stanisławem Stosikiem na czele. Obecni byli również reprezentanci największych firm powiatu, mieszkańcy i przedstawiciele organizacji pozarządowych. Patronatem honorowym konferencję objął Marszałek Województwa Pomorskiego pan Mieczysław Struk.

Konferencję otworzył starosta Leszek Burczyk, prezes Instytutu na rzecz Ekorozwoju Per Markus Törnberg oraz dyrektor biura Związku Powiatów Polskich pan Grzegorz Kubalski. Następnie, w części prezentacyjnej, przedstawione zostały materiały odnoszące się do kwestii ochrony klimatu ze szczególnym naciskiem na jego zmiany i ich skutki. Kluczowy referat dotyczący „Pilotażowego programu niskowęglowego rozwoju powiatu starogardzkiego” został zaprezentowany przez dr. Andrzeja Kassenberga z Instytutu na rzecz Ekorozwoju, koordynatora prac nad ww. programem. Został on uzupełniony informacją o możliwych źródłach finansowania programu.

Program niskowęglowego rozwoju powiatu starogardzkiego to strategia rozwoju regionu, w której niezbędne ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (cel ekologiczny) ma być realizowane z zapewnieniem rozwoju lokalnej gospodarki i tworzenia przyjaznych środowisku miejsc pracy. Został on wypracowany wspólnie z władzami powiatu, jego społecznością i biznesem. Doktor Andrzej Kassenberg przedstawił m.in. osie niskoemisyjnego rozwoju.

Andrzej Kassenberg podczas prezentacji Programu niskoweglowego rozwoju. Fot. mat. własne.

Po pierwsze jest nią energetyka stawiająca na wykorzystanie lokalnych zasobów odnawialnych: wiatru, słońca, wody, biomasy roślinnej, odpadów produkcji rolnej, hodowlanej i przetwórstwa rolno-spożywczego, gazu wysypiskowego i z oczyszczania ścieków oraz odpady z oczyszczalni ścieków, ciepło ziemi i powietrza. Po drugie to również turystyka. Kociewie może wykorzystać swoje wysokie walory przyrodnicze i kulturowe, zapewniając przy tym, że będzie ona przyjazna środowisku mniej emisyjna. Trzecią osią jest branża spożywcza kładąca nacisk m.in. na rozwój sieci sprzedaży regionalnych produktów. Odpady z tej branży mogłyby być wykorzystywane na cele energetyczne. Czwarty obszar to wykorzystanie lokalnych zasobów w budownictwie. Również w obszarze transportu eksperci dostrzegają duży potencjał prowadzący zarówno do redukcji emisji, jak i do poprawienia standardu życia mieszkańców. Dlatego proponują, by proces planowania przestrzennego przebiegał zgodnie z zasadami zrównoważonego transportu zapewniającymi z jednej strony komfort przemieszczania, z drugiej strony zaś, by ograniczał potrzeby transportowe, głównie w zakresie transportu samochodowego.

Kolejna oś rozwoju to podnoszenie efektywności energetycznej (prąd, ciepło, paliwa gazowe, paliwa transportowe) poprzez m.in. bardziej zwartą zabudowę i docieplenia czy też – w przypadku budynków nowych – wykorzystywanie technologii niskoenergetycznych, z naciskiem na budownictwo pasywne. Twórcy programu w obszarze polityki rolno-leśnej postulują o dostosowanie rolnictwa i leśnictwa do zwiększania zdolności pochłaniania związków węgla, przy jednoczesnym przechodzeniu na odmiany roślin, które będą wysoko i stabilnie plonowały w zmieniających się warunkach klimatycznych, a część z nich stanowić będzie wsad do produkcji zielonej energii.

Ostatnia oś, nazwana proklimatyczną, ma zapewnić całemu regionowi dostęp do proekologicznych technologii i zaplecza intelektualnego poprzez bliski kontakt z aglomeracją trójmiejską, z jej zapleczem naukowym, biznesowym, intelektualnym.

W dalszej części prezentacji dotyczącej programu niskowęglowego rozwoju zaproponowano flagowe inwestycje, które bazują na przedstawionych powyżej osiach. Jest ich siedem, przy czym trzy z nich wydają się mieć największy bezpośredni wpływ na życie mieszkańców regionu.

Pierwsza to koncepcja rewitalizacji starogardzkiej starówki obejmująca nie tylko odnowę estetyki budynków, lecz także znacząco poprawiająca efektywność zużycia energii, ograniczająca zapotrzebowanie na nią i promująca rozwiązania bazujące na odnawialnych źródłach energii. Rewitalizacja objęłaby swoim zakresem również wprowadzenie na całym obszarze staromiejskim rozwiązań w transporcie dających preferencje transportowi pieszemu, rowerowemu i komunikacji miejskiej. Wszystko, co dąży do budowania przestrzeni dla mieszkańców, turystów, gości, nadaje starówce charakter rzeczywistego centrum miasta.

Kolejnym pomysłem jest stworzenie zagłębia biogazowego (przede wszystkim małych biogazowni rolniczych), które wykorzystywałoby odpady, zwłaszcza rolno-spożywcze i biomasę. Bazowałoby ono na działalności kilku ważnych powiatowych instytucji czy przedsiębiorstw, takich jak np. Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie czy Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych Stary Las, a także na zaangażowaniu rolników zwłaszcza w północnej części powiatu.

Z kolei w obszarze turystyki eksperci proponują produkt agroturystyczny „Niskoemisyjna Dolina Wdy”. Ta mająca unikatowy kraju strefa miałaby przyciągać gości transportem bez emisji, ciszą, budownictwem energooszczędnym, lokalnymi potrawami i energią pozyskiwaną z zielonych źródeł.

Organizatorzy nie poprzestali jedynie na zaprezentowaniu materiału. Równie wiele czasu poświęcili na dyskusję. Miała ona formę panelu, w którym uczestniczyli przedstawiciele administracji, biznesu i społeczeństwa. Dyskutanci, a z czasem również zebrani goście, poszukiwali odpowiedzi na pytanie, co zrobić, by praca naukowców, urzędników, lokalnych liderów, reprezentantów firm i organizacji pozarządowych tworzących program została efektywnie wykorzystana, a sam program nie stał się jedynie ciekawą lekturą.

Uczestnicy panelu (od prawej): Leszek Burczyk – starosta starogardzki, Przemysław Biesek-Talewski z-ca Prezydenta Starogardu Gd., Sławomir Janicki - wójt gminy Kaliska, Grażyna Kaczyńska – Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA,
Szymon Krystecki – SW-Solar Czarna Woda Sp. z o.o., Monika Mankiewicz – Fabryka Mebli Okrętowych
FAMOS Sp. z o.o. oraz Marian Firgon - prezes LGD "Chata Kociewia". Z mikrofonem, po lewej stronie, moderujący dyskusję Krzysztof Kamieniecki  z Instytutu na rzecz Ekorozwoju. Fot. mat. własne

 

Wszyscy uczestnicy panelu podkreślali znaczenie opracowanego dokumentu jako szansy na dokonanie przełomu w kierunkach rozwoju powiatu starogardzkiego i występujących na jego terenie gmin. W trakcie dyskusji podkreślano rolę i znaczenie kapitału społecznego już istniejącego na Kociewiu, ale mówiono także o potrzebie jego poszerzenia oraz wzmocnienia. Zwracano uwagę, że pewne proponowane w programie działania mają już swój zalążek w podejmowanych przedsięwzięciach. Przykładem może być nowy budynek szkoły w Czarnej Wodzie bliski rozwiązaniom budownictwa pasywnego. To przykład nie tylko dla dorosłych, lecz także dla uczącej się tam młodzieży. W Starogardzie Gdańskim trwają przygotowania do rewitalizacji starówki i dalszej rozbudowy ścieżek rowerowych. W przedsiębiorstwie Polpharma prowadzona jest kampania rowerowa „Wszyscy na rowery”. Obecnie już ok. 300 osób dojeżdża do pracy tym środkiem lokomocji. Odniesiono się z życzliwością do proponowanego stworzenia instytucji, np. na bazie Lokalnej Grupy Działania Chata Kociewia, która rozpoczęłaby wdrażanie zapisów programu. W szczególności podkreślano znaczenie zintegrowanego podejścia, które w programie zostało zapisane w wielu miejscach, co daje duże szanse na uzyskanie środków czy to krajowych, czy to unijnych na jego wdrażanie. Perspektywa finansowa Unii Europejskiej na lata 2014–2020 to wsparcie przede wszystkim przedsięwzięć niskoemisyjnych, w co w pełni wpisuje się program.

Choć konferencja zamykała prace nad programem niskowęglowego rozwoju powiatu starogardzkiego to pozostaje mieć nadzieję, że dokument ten nie stanie materiałem archiwalnym, lecz stanie się podstawą do konkretnych działań. Taką też opinię, podsumowując spotkanie, wyrazili koordynator programu dr Andrzej Kassenberg i starosta powiatu Leszek Burczyk.

Prezentacje wykorzystane podczas konferencji oraz Program niskowęglowego rozwoju powiatu starogardzkiego znajdą Państwo pod niniejszy artykułem.