Niniejsze opracowanie ma na celu identyfikację głównych działań sprzyjających i niesprzyjających realizacji zapisów „Alternatywnej Polityki Energetycznej Polski do 2030 r." (APE), jakie zaobserwowano w pierwszym kwartale 2011 roku. Prowadzony w tym celu monitoring dotyczył następujących obszarów: efektywność energetyczna, energetyka rozproszona z ukierunkowaniem na odnawialną, restytucja mocy, sieci energetyczne, polityka transportowa, energetyka jądrowa i społeczne skutki odchodzenia od węgla.

Na początku bieżącego roku Instytut na rzecz Ekorozwoju (InE) rozpoczął nowy projekt, realizowany dzięki wsparciu Oak Foundation. Jednym z głównych założeń projektu jest promocja dorobku „Alternatywnej Polityki Energetycznej Polski do 2030 r." (APE). Jest to strategia wypracowana przez Instytut na rzecz Ekorozwoju podczas realizacji projektu pt. „Eko-Herkules" prowadzonego w latach 2007-2009. Alternatywne podejście zostało stworzone przy współpracy z grupą ekspertów oraz konsultantów.

Punktem wyjścia do stworzenia APE była konieczność ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 40% w okresie od roku 1988 do 2020 (zgodnie z przyjętą przez rząd w 2003 r. polityką klimatyczną). W ramach dopuszczalnej emisji tych gazów poszukiwano najbardziej efektywnych sposobów (w sensie ekonomicznym, społecznym i ekologicznym) gospodarowania zasobami energetycznymi oraz metod zaspokajania potrzeb na energię elektryczną, ciepło czy paliwa płynne.

Biorąc pod uwagę zarówno wyniki prac nad APE jak i ówczesną sytuację zdominowaną przez kryzys finansowy, na plan pierwszy w działaniach na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa przy utrzymaniu ww. limitu emisji gazów cieplarnianych wysuwały się:

• zapewnienie na odpowiednim poziomie produkcji energii elektrycznej po roku 2015, kiedy można spodziewać się znacznych deficytów;

• spełnienie wymagań pakietu energetyczno-klimatycznego do roku 2020 oraz stworzenia podstaw do dalszej redukcji gazów cieplarnianych na poziomie 80-95% do roku 2050;

• doprowadzenie do zapewnienia usług energetycznych na wysokim poziomie na terenie całego kraju;

• wykorzystanie sektora energetycznego do budowania przewagi konkurencyjnej polskiej gospodarki.

Opracowanie Alternatywnej Polityki Energetycznej Polski do roku 2030 jest dostępne w trzech wydawnictwach, są to: raport techniczno-metodologiczny dla specjalistów, raport dla podejmujących decyzje oraz broszura dla społeczeństwa pt. „Energia – konieczność, ale i odpowiedzialność". Pogłębieniem i uzupełnieniem APE jest publikacja pt. „Energetyka rozporoszona jako odpowiedź na potrzeby rynku (prosumenta) i pakietu energetyczno-klimatycznego" autorstwa prof. Jana Popczyka.

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA

Jednym z głównych postulatów APE jest znaczna poprawa efektywności, rozumiana jako zmniejszenie zużycia ciepła, wzrost efektywności energetycznej i poprawa sprawności wytwarzania oraz przesyłania energii elektrycznej i cieplnej, a także zwiększenie sprawności wykorzystania energii przez odbiorców końcowych, prowadzenie szerokiej kampanii edukacyjno-informacyjnej, zmiany w edukacji i szkoleniach zawodowych oraz znowelizowanie prawa budowlanego.

I kwartał 2011

W pierwszym kwartale 2011 roku istotne w tym obszarze były prace nad rządowym projektem ustawy o efektywności energetycznej z 18 października 2010 roku, który w listopadzie ubiegłego roku został przedstawiony na posiedzeniu sejmowej Komisji Gospodarki. W połowie listopada Komisja Gospodarki Sejmu powołała specjalną podkomisję, która w kolejnych miesiącach rozpatrywała projekt ustawy. 4 marca br. ustawa o efektywności energetycznej została przyjęta przez Sejm, po czym trafiła do Senatu. Zdaniem wielu ekspertów z zakresu efektywności energetycznej ustawa jest niekompletna pod wieloma względami, m.in. nie wprowadza 1% obowiązku oszczędzania energii rocznie przez sektor publiczny oraz ma krótki horyzont czasowy, przez co inwestycje przedsiębiorców mogą być nieopłacalne. O wprowadzenie w ustawie obowiązku oszczędności energii przez sektor publiczny apelowały m.in. organizacje zrzeszone w ramach Koalicji Klimatycznej (zobacz: List otwarty do Ministra Finansów Pana Jacka Rostowskiego). Zdaniem Koalicji Klimatycznej odrzucenie przez Senat RP poprawki senackich Komisji Środowiska i Gospodarki Narodowej o obowiązku corocznej oszczędności energii o 1% w jednostkach sektora publicznego w latach 2012-2016 jest działaniem niekorzystnym, zarówno z punktu widzenia środowiskowego jak i gospodarczego (zobacz: Trzy miliardy poszły z dymem). Rozwiązania zaprezentowane w ustawie nie wspierają też modelu partnerstwa publiczno-prywatnego

Za działania, które mogą przyczynić się do poprawy efektywności energetycznej należy uznać ogłoszone w pierwszym kwartale 2011 r. nowe programy wsparcia finansowego. 10 stycznia br. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej uruchomił program "Efektywne wykorzystanie energii" adresowany do najbardziej energochłonnych przedsiębiorstw zużywających rocznie co najmniej 50 GWh. Pieniądze udostępniane przez NFOŚiGW w ramach tego programu (820 mln zł) pochodzą z opłat od przedsiębiorstw, które nie sprzedały wystarczająco dużo zielonej energii. 26 stycznia br. z kolei Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju zainaugurował „Program Finansowania Rozwoju Zrównoważonej Energii w Polsce" (PolSEFF), w ramach którego do wykorzystania będzie pula pieniędzy w wysokości 150 mln euro. Inicjatywa EBOR skierowana jest do małych i średnich firm, w tym również gospodarstw rolnych i agrobiznesu, które chcą bardziej efektywnie i oszczędnie użytkować energię. Innym źródłem finansowania inwestycji w efektywność energetyczną będą pożyczki dla małych i średnich firm udzielane przez Agencję Rozwoju Przemysłu S.A. Obecnie dostępne środki pozostałe w puli „Energopożyczki dla oszczędnych" przekraczają 6,5 mln zł.

ENERGETYKA ROZPROSZONA Z UKIERUNKOWANIEM NA ODNAWIALNĄ

Zgodnie z zapisami APE pożądane jest pobudzenie aktywności rozwoju OZE jako podstawy energetyki rozproszonej. Pobudzanie rozwoju OZE wymaga kontynuowania rozwoju wspierających mechanizmów finansowych oraz likwidacji dotychczasowych barier.

I kwartał 2011

W pierwszym kwartale 2011 r. zakończyły się konsultacje dokumentu pt. „Energy Roadmap 2050", stanowiącego analizę możliwych dróg do wypracowania nisko-emisyjnego systemu energetycznego w Europie. Komisja Europejska zaprezentuje ostateczną wersję „Energy Roadmap 2050" w drugiej połowie 2011 r. Omawiany dokument ma na celu przedstawić szereg wyzwań, koniecznych przy długofalowej realizacji polityki dekarbonizacji sektora energetycznego, przy utrzymaniu konkurencyjności przemysłu i zwiększeniu bezpieczeństwa zaopatrzenia w energię. Jest to kolejny dokument w tej dziedzinie po opublikowanym 8 marca 2011 r. przez Komisję Europejską „A Roadmap for moving to a competitive low carbon economy in 2050". Cele zakładają redukcję emisji gazów cieplarnianych o 80-95% w połowie bieżącego wieku, w porównaniu z poziomem emisji w 1990 r. W wyniku konsultacji wpłynęło prawie 400 odpowiedzi na zadane pytania, przy czym około połowa z nich pochodziła od organizacji, a druga połowa – od pojedynczych obywateli.

W pierwszym kwartale 2011 roku zaobserwowano także działania mające na celu poprawę warunków dla rozwoju energetyki odnawialnej w Polsce. Trwały m.in. prace nad projektem ustawy o korytarzach przesyłowych, która w zamyśle ma przyczynić się do przyspieszenia rozwoju sieci przesyłowych na obszarze Polski. Ustawa ma wprowadzić systemowe rozwiązania dla infrastrukturalnych inwestycji liniowych, które usprawnią i przyspieszą proces pozyskiwania przez inwestorów stosownych decyzji umożliwiających budowę infrastruktury technicznej, jak również jej rozbudowę i modernizację, a także stworzą sprzyjające warunki dla przygotowania i realizacji późniejszych inwestycji. W założeniach, jedną z jej zalet ma być uproszczenie procedury uzyskania decyzji o ustanowieniu korytarza przesyłowego, dla przykładu: zgodnie z art. 28 ust. 1 tejże ustawy, przedsiębiorca przesyłowy może jednocześnie otrzymać od organu w ramach decyzji o ustanowieniu korytarza przesyłowego, pozwolenie na budowę i zatwierdzenie projektu budowlanego. Zatem scentralizowanie całej procedury w jednym ośrodku administracji powinno uprościć drogę prawną dla nowych inwestycji w zakresie urządzeń przesyłowych. To oraz pozostałe uproszczenia mają pomóc w ożywieniu inwestycji w infrastrukturę, co jest problemem wielu państw Unii Europejskiej. Ważne jednak, aby rozwój korytarzy przesyłowych nie był sprzeczny z założeniami rozwoju korytarzy ekologicznych.

Warto również zwrócić uwagę na trwające w pierwszym kwartale 2011 roku prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy „Prawo energetyczne". Zmiana ustawy ma m.in. na celu rozszerzenie katalogu aktów, jakie dołączyć można do wniosku o określenie warunków przyłączenia, czyli w tym wypadku o studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego, co powinno ułatwić ścieżkę inwestycyjną w Polsce.

Na uwagę zasługuje także projekt ustawy o zmianie „Ustawy o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej", który w pierwszym kwartale 2011 roku został uchwalony przez Sejm i przekazany do Senatu. Zmiana ustawy ma m.in. na celu weryfikację przepisów regulujących wydawanie decyzji lokalizacyjnych na morzu oraz formy płatności za nie, co pomoże w rozwoju morskiej energetyki wiatrowej na polskich obszarach morskich.

Istotny dla wdrażania zapisów APE w zakresie OZE będzie także krajowy plan działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Projekt krajowego planu został zatwierdzony przez Stały Komitet Rady Ministrów w dniu 18 listopada 2010 r., a Rada Ministrów przyjęła krajowy plan 7 grudnia 2010 r. Wprowadzanie w życie zapisów tego dokumentu może jednak wywołać przyrodnicze skutki związane z wdrażaniem OZE, zarówno pozytywne, jak i negatywne.

Na podstawie tekstu projektu z końca listopada 2010 r. można ocenić, że ważną częścią wdrażania ww. Planu będzie wdrażanie na poziomie krajowym kryteriów zrównoważonego rozwoju w odniesieniu do biopaliw i biopłynów. Wprowadzenie tych kryteriów ma być elementem wdrażania do polskiego systemu prawnego zapisów dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych zmieniającej i w następstwie uchylającej dyrektywy 2001/77/WE oraz 2003/30/WE. Kryteria te mają być wdrożone w Polsce na poziomie ustawowym. W dokumencie nie przedstawia się jednak tych kryteriów, a jedynie zakłada się, że weryfikacja ich spełnienia przez podmioty zaangażowane w tej dziedzinie będzie prowadzona przez istniejące jednostki. Zakłada się również, iż biopaliwa wprowadzone na rynek powinny spełnić kryteria zrównoważonego rozwoju, w tym zapewnić realizację wymogów dyrektywy 2009/28/WE poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (GHG) w łańcuchu produkcji i wykorzystania biopaliw do 31 grudnia 2016 o 35%.

Ocena skutków zamieszczona w tym dokumencie odnosi się wyłącznie do oceny skutków realizowanej w Polsce metody wsparcia OZE w elektroenergetyce, nie ma charakteru oceny strategicznej wpływu na środowisko wdrażania zapisów tego krajowego planu. Uwzględniono w niej jedynie prognozę zmniejszenia emisji gazów szklarniowych w wyniku stosowania OZE w elektroenergetyce. W omówieniu konsultacji tego dokumentu wskazuje się, iż uwarunkowania środowiskowe były tematem konsultacji, ale bez bliższego omówienia tego zagadnienia. Nie ma więc śladów by ocena wpływu na przyrodę proponowanych rozwiązań została dokonana.

Kryteria, o których mowa w ww. krajowym planie zostaną wprowadzone poprzez planowaną nowelizację ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych, a odwołania do zamieszczonych w tej ustawie kryteriów w odniesieniu do biopłynów znajdą się ponadto w ustawie o energii ze źródeł odnawialnych, której przyjęcie przewidywane jest w 2011 r. Projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw oraz ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych przekazany został w dniu 2 lutego 2011 r. pod obrady Rady Ministrów.

RESTYTUCJA MOCY

W nawiązaniu do zapisów APE restytucja mocy powinna odbywać się przede wszystkim na bazie gazu, a także ewentualnie „czystych" technologii węglowych. Za dyskusyjny należy uznać rozwój energetyki na bazie węgla brunatnego. Zastosowanie technologii wychwytywania i wtłaczania CO₂ do głębokich warstw geologicznych (ang. CCS) mogłoby znacznie ograniczyć emisję gazów cieplarnianych do atmosfery, ale będzie mogło być zastosowane, jeżeli okaże się opłacalne.

I kwartał 2011

W 2011 roku Polska planuje kontynuować starania o rozbudowę połączeń gazowych z sąsiadami. Do tej pory istnieje jedno połączenie z Niemcami w rejonie Lasowa, który pozwala na import tylko 900 mln m3 gazu rocznie (po rozbudowie – do 1,5 mld m3). Jesienią tego roku będzie gotowe połączenie z i do Czech, którym będzie można słać na początek około pół miliarda m3 gazu rocznie. Planowane połączenie ze Słowacją byłoby znacznie bardziej wydajne – pozwoliłoby na transport nawet do 5 mld m3 surowca. Rozważane jest także połączenie z Litwą.

Na początku 2011 r. wiele dyskusji w Polsce toczyło się w sprawie gazu łupkowego. Rozpoczęto prace poszukiwawcze i wydano ponad 80 koncesji w tym dla wielu światowych firm jak Exxon Mobil czy Conoco Phillips, jak i także dla PGNiG. Koszt jednego wiercenia szacuje się na 15-20 mln USD. Jeśli dalsze badania wypadną pomyślnie, produkcja może ruszyć już w 2014 roku. Na potencjalny rozwój wydobycia gazu łukowego w Polsce nieprzychylnie patrzy Rosja widząc w tym zagrożenie swoich interesów w Europie Zachodniej. We Francji, Szwecji i W. Brytanii argumentując problemami środowiskowymi zawieszona poszukiwania albo eksploatację gazu łupkowego.

SIECI ENERGETYCZNE

Zgodnie z założeniami APE pożądany byłby rozwój sieci elektroenergetycznych ze szczególnym uwzględnieniem dostosowania do potrzeb energetyki rozproszonej.

I kwartał 2011

Rok 2011 będzie ważny dla europejskiej polityki energetycznej w obszarze inteligentnych sieci smart grids i smart metering. Realizacja przedsięwzięć inteligentnych sieci pozwoli m.in. na optymalne przygotowanie prognozy obciążenia sieci, zmniejszenie strat na przesyle, analizy parametrów czynnika przesyłanego i co niemniej ważne umożliwi uniknięcia błędów lub niewłaściwych decyzji człowieka. Realizacja projektów dotyczących inteligentnych sieci wzbogaci przedsiębiorstwa w zaawansowany technicznie system sterowania i zarządzania siecią. Szczególnie ważny jest rozwój inteligentnych sieci w ciepłownictwie, gdzie w Europie działają programy nadzoru, sterowania lub prognozowania, lecz nie są one połączone w jeden spójny system.

W lutym 2011 roku Komisja Europejska wezwała do wspólnych działań na rzecz promocji energooszczędnego budownictwa, transportu i produkcji, podkreślając znaczenie technologii smart dla efektywności energetycznej krajów UE. Istotne znaczenie miał komunikat Komisji Europejskiej pt. „Inteligentne sieci. Od innowacji do rozmieszczenia", adresowany do Parlamentu Europejskiego, Rady UE, Komitetu Regionów oraz Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Dokument ten podsumowuje dotychczasowe działania na rzecz smart oraz ustala kierunki rozwoju inteligentnych technologii energetycznych w Unii Europejskiej. W opublikowanym dokumencie Komisja apeluje o dotrzymanie istniejących harmonogramów i wzmocnienie współpracy.

W Polsce Urząd Regulacji Energetyki prowadzi konsultacje społeczne nt. smart grid. Regulator postanowił określić zarówno minimalne funkcjonalności, jakie powinny posiadać systemy AMI (ang. Advanced Metering Infrastructure) wdrażane przez dystrybutorów energii oraz wymagania co do sposobu, w jaki powinny przebiegać wdrożenia. Zdaniem regulatora konieczne jest bowiem określenie z góry zasad, zgodnie z którymi wysiłek inwestycyjny we wdrażanie tego typu inteligentnych systemów znajdzie swoje odzwierciedlenie w procesie zatwierdzania taryf. Celowym jest więc wskazanie, w jaki sposób będzie dokonywany podział kosztów i korzyści pomiędzy przedsiębiorstwa i odbiorców tak, by stworzyć mechanizm zachęcający poszczególnych przedsiębiorstw sieciowych do inwestycji w nowoczesne rozwiązania w duchu „smart".

POLITYKA TRANSPORTOWA

Według APE zasadnicza zmiana polityki transportowej powinna polegać na wprowadzeniu zdecydowanych działań służących spowolnieniu wzrostu transportochłonności i energochłonności oraz emisji gazów cieplarnianych, a także prowadzić długofalową politykę w kierunku zrównoważonej mobilności. Redukcja emisji w transporcie nie może sprowadzać się wyłącznie do poprawy efektywności energetycznej pojazdów.

I kwartał 2011

Najważniejszym wydarzeniem z zakresu kolejnictwa w I kwartale 2011 roku była sprawa planowanego przesunięcia środków finansowych z funduszu spójności Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko pomiędzy priorytetami, w taki sposób, że zmniejszona zostałaby pula środków dostępnych na finansowanie projektów kolejowych, a zwiększono by pulę środków dostępnych na projekty drogowe. Przesunięcie to byłoby krokiem oddalającym polski transport o zrównoważonego rozwoju, ze względu na zwiększenie wsparcia dla środka transportu bardziej szkodliwego dla środowiska, a obniżenie wsparcia dla środka transportu mniej szkodliwego dla środowiska. Według zapewnień premiera środki te mają pochodzić z oszczędności poprzetargowych na projektach kolejowych, a wszystkie zaplanowane inwestycje mają być zrealizowane. Jednak już według wypowiedzi wiceministra odpowiedzialnego za kolej na pewno nie uda się zrealizować wszystkich zaplanowanych inwestycji kolejowych z listy projektów indywidualnych programu. Organizacje ekologiczne zjednoczone pod kierunkiem stowarzyszenia Zielone Mazowsze skierowały w tej sprawie apel do Komisji Europejskiej, aby nie zezwoliła na tego typu przesunięcie (zobacz Drogi priorytetem dla polskiego rządu - interwencja organizacji ekologicznych).

Niepokojące wydają się także plany dotyczące podwyżek cen komunikacji miejskiej dyktowanych wzrostem cen paliw. Z rozpoczęciem roku 2011 w wielu miastach w kraju, w tym w Warszawie, rozpoczęły się dyskusje nt. planów podwyżek cen biletów komunikacji publicznej. Podwyżki głównie są związane z faktem, iż rośnie cena benzyny, a w większości polskich miast podstawą transportu publicznego są przewozy autobusowe.

Na początku roku weszła w życie nowa ustawa regulująca organizację transportu publicznego, odnosząca się przede wszystkim do kwestii integracji transportu publicznego w miastach – ustawa o transporcie publicznym. W swoich założeniach ma ułatwiać przede wszystkim integrację taryfową oraz instytucjonalną w obrębie aglomeracji miejskich, w szczególności na styku transportu miejskiego i kolejowego, która w największych polskich miastach już wcześniej się rozpoczęła. Jednocześnie ustawa wprowadza dla największych jednostek administracyjnych obowiązek kompleksowego planowania rozwoju w zakresie transportu publicznego. W okresie kwartału obowiązywania nowej ustawy docierające na jej temat komentarze są ostrożne. Wydaje się, że została skonstruowana w taki sposób, że istniejące już porozumienia w zakresie współpracy organizatorów przewozów i przewoźników w największych miastach nie wymagają istotnych zmian na skutek wejścia ustawy w życie. Byłby to zatem dobry przykład prawa legalizującego już oddolnie trwające procesy na rzecz lepszego funkcjonowania transportu publicznego.

ENERGETYKA JĄDROWA

Zgodnie z założeniami APE energetyka jądrowa nie rozwiąże w wymaganym czasie podstawowych problemów energetyki w Polsce, czyli zaspokojenia rosnącego zapotrzebowania na energię elektryczną po 2015 r. oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych zgodnie z obecnymi (do roku 2020) i przewidywanymi na przyszłość zobowiązaniami UE.

I kwartał 2011

Rząd przygotował prognozę oddziaływania na środowisko do „Programu rozwoju polskiej energetyki jądrowej". Według niej najbardziej korzystnym miejscem lokalizacji pierwszej elektrowni jądrowej jest Żarnowiec, a następnie Warta-Klempicz (niedaleko Poznania), Kopań (obok Koszalina) i Nowe Miasto (woj. mazowieckie). Prognoza ta została skrytykowana m.in. przez Społeczną Radę ds. Programu Ograniczenia Emisji, Greenpeace oraz Instytut na rzecz Ekorozwoju (zobacz: Prognoza oddziaływania na środowisko programu polskiej energetyki jądrowej – stanowisko InE).

Z częstą krytyką spotyka się polityka rządu związania z nadmiernym preferowaniem energetyki jądrowej przy wyraźnej dyskryminacji oszczędzania energii i tworzenia warunków do rozwoju OZE. Przykładem tego jest apel Stowarzyszenia Elektrowni Wiatrowych, skierowany do premiera, wskazujący na forsowanie przez rząd wbrew dyrektywom UE tradycyjnych źródeł dostaw energii zamiast stosowania w szerszym zakresie źródeł alternatywnych. Kierunek przyjęty przez rząd umacnia Polskę w zależności od tradycyjnych źródeł włączając w to energetykę atomową oraz rząd staje się zakładnikiem szczególnie silnych związków zawodowych w energetyce i górnictwie.

Międzynarodowa dyskusja na temat energetyki jądrowej ożywiła się w pierwszym kwartale 2011 roku w związku z tragicznymi wydarzeniami, które miały miejsce w Japonii. Mimo wielu przeciwnych głosów polski rząd planuje budowę elektrowni jądrowej i wydaje się nie brać pod uwagę alternatywnych rozwiązań, np. tych zaprezentowanych w „Alternatywnej Polityce Energetycznej Polski do 2030".

SPOŁECZNE SKUTKI ODCHODZENIA OD WĘGLA

Zgodnie z założeniami APE za dominujące w rozwiązaniu problemów z zaspokojeniem potrzeb energetycznych uznano zasadniczą poprawę efektywności energetycznej i istotny wzrost znaczenia odnawialnych źródeł energii. Rola węgla ma zasadniczo zmniejszyć się zwłaszcza węgla brunatnego.

I kwartał 2011

Wysiłki Polski na forum UE w kierunku uwzględnienia zależności gospodarki od węgla kamiennego odnoszą mierny skutek. Brak uporządkowania organizacyjnego przemysłu węglowego nie sprzyja przygotowaniu merytorycznie silnego stanowiska Polski do zaprezentowania w UE. Dodatkowo raport NIK o rabunkowym wydobyciu węgla nie przyczynia się do pozytywnego obrazu polskiego górnictwa.

Jeśli wejdą w życie najnowsze propozycje Brukseli dotyczące ochrony klimatu do 2050 r., Polska będzie musiała ograniczyć produkcję energii z węgla, znacznie bardziej niż planował to rząd. Budowa bloków węglowych w naszych elektrowniach może w ogóle stracić sens. Komisja Europejska chce dążyć do gospodarki niskoemisyjnej, co oznacza ograniczenie do 2050 r. emisji dwutlenku węgla o 90 proc. (w porównaniu z poziomem z 1990 r.)

Wprowadzenie akcyzy na węgiel wpłynie na wzrost jego ceny, co najdotkliwiej odczują najubożsi, zwłaszcza właściciele indywidualnych instalacji grzewczych. Może to również wpłynąć na zmniejszenie popytu na węgiel.

Zgodnie z polityką unijną rośnie zainteresowanie OZE, szczególnie w postaci biomasy, co może mieć niewielki wpływ na popyt na węgiel, z pewnością mniejszy, niż np. wahania warunków atmosferycznych w sezonie grzewczym.

W zakresie zatrudnienia i wydobycia trudno o jednolity obraz sytuacji. Z jednej strony przewiduje się redukcję zatrudnienia, która ma dotyczyć głównie pracowników powierzchni, a z drugiej strony planowany jest wzrost wydobycia węgla kamiennego. Utrzymywane są również niektóre nierentowne kopalnie, podczas gdy buduje się budowę kolejnych (Jastrzębska Spółka Węglowa). Zwolnienia nie powinny być społecznie uciążliwe, dzięki stosowanym mechanizmom amortyzującym – np. emerytury pomostowe, przeniesienia do innych kopalń.

Energetyka jądrowa jeszcze długo (min 20 lat) nie będzie konkurencyjna dla polskiego przemysłu węglowego. Ponadto opracowywane są nowe, obiecujące technologie obejmujące zgazowanie węgla w złożu. W mikołowskiej kopalni doświadczalnej Barbara zakończył się eksperyment podziemnego zgazowania węgla. Za wcześnie określać, czy technologia będzie mogła być stosowana na szerszą skalę, potrzeba kolejnych badań.