W 2017 r., według wielowymiarowego wskaźnika z wykorzystaniem metody Alkire i Foster, 10% gospodarstw domowych w Polsce ucierpiało na skutek ubóstwa energetycznego. W ujęciu przeliczeniowym oznacza to, że 3,35 miliona osób z 38 milionów mieszkańców Polski (8,8%) jest w jakiś sposób dotkniętych ubóstwem energetycznym. 

Poziom ubóstwa energetycznego wydaje się być dostatecznie zbadany przez niezależne zespoły naukowe, ale kraj nie posiada oficjalnie zatwierdzonych wskaźników ubóstwa energetycznego.

Rys: Obliczenia na podstawie badania budżetów gospodarstw domowych w Polsce 2012-2016, Źródło: Instytut Badań Strukturalnych

Wskaźniki dotyczące ubóstwa energetycznego w KPEiK

Polski KPEiK odnosi się do problemu ubóstwa energetycznego w kraju, ale nie precyzuje celów i nie zawiera liczb.

Ostateczna wersja krajowego planu w dziedzinie energii i klimatu obejmuje strategie mające na celu zmniejszenie ubóstwa energetycznego, egzekwowane przez dwa programy: Czyste powietrze i TOP SMOG, ale nie opracowano żadnych innych sposobów w celu rozwiązania tego problemu.

Każdy mieszkaniec, który chce wyremontować swoj domy i zmienić źródło ciepła, kwalifikuje się do wsparcia w ramach programu Czyste Powietrze. Program dofinansowuje do 90% inwestycji, a na pozostałe 10% daje możliwość uzyskania przystępnego kredytu. Darowizna różni się w zależności od dochodu gospodarstwa domowego i nie powinna przekraczać określonej kwoty. Najbardziej narażeni mogą otrzymać większą pomoc finansową. Uzupełnieniem tego programu jest inicjatywa „Stop Smog”, która zapewnia dodatkową pomoc osobom zidentyfikowanym jako ubogie energetycznie. W ramach Stop Smog osoby o dochodzie rocznym poniżej 53 tys. zł mogą otrzymać 100% środków na remont domu z budżetów krajowych i lokalnych w różnych proporcjach.

Obydwa programy zostały ocenione jako niewystarczająco skuteczne do zwalczenia problemu zmniejszaniu zanieczyszczenia powietrza w Polsce lub wystarczającej pomocy ludziom dotkniętym ubóstwem energetycznym. Inicjatywy były krytykowane za trudne formalności i długie procedury. Na początku 2020 r. tylko trzy gminy zdecydowały się przystąpić do inicjatywy Stop Smog i liczbę wyremontowanych domów ograniczono do około 300. W programie Czyste Powietrze liczba wniosków sięgnęła 131 000 w kwietniu 2020 r. (1,5 roku działania programu), chociaż w założeniu miał przyjmować aż 400 000 wniosków rocznie.

Ponadto, chociaż istnieje polityka łagodzenia ubóstwa energetycznego za pośrednictwem operatorów systemów ciepłowniczych, jej opis jest bardzo niejasny, stąd istnieje małe prawdopodobieństwo wprowadzenia zdecydowanych działań w tej sprawie.

Pomimo faktu, że środki określone w Krajowym Planie na rzecz energii i Klimatu są nieliczne i nie wydają się w pełni adekwatne do rozwiązania problemu, oczekuje się, że środki te zmniejszą poziom ubóstwa energetycznego do 2030 r.

Inne rodzaje działań mające na celu złagodzenie ubóstwa energetycznego

Najstarszym sposobem na zwalczanie ubóstwa energetycznego jest dodatek energetyczny przyznawany osobom zakwalifikowanym do niego zgodnie z obowiązującymi przepisami (niskie dochody, małe mieszkania itp.).

Od 2019 roku wprowadzono również następujące rozwiązania:

• sprzedawcy energii elektrycznej powinni oferować usługi pre-paid,
• dodatkowe zabezpieczenie przed odłączeniem od sieci dla osób doświadczających ubóstwa energetycznego,
• umowa na sprzedaż energii, którą można wypowiedzieć bez opłat,
• konsument może dowolnie zmieniać dostawcę usług gazowych lub elektrycznych.

 

ZALECENIA

Budowa zintegrowanego programu w celu przyspieszenia renowacji budynków, zwiększenia efektywności energetycznej oraz rozwiązania problemu ubóstwa energetycznego i zanieczyszczenia powietrza

W tym celu powstał program Czyste powietrze, ale niestety nie przynosi on oczekiwanych rezultatów i nadal trudno jest zająć się różnymi formami ubóstwa energetycznego. Zintegrowany program pozwoliłby Polsce podążać za strategicznym kierunkiem wyznaczonym przez Falę Renowacji, zwiększając efektywność energetyczną swoich zasobów, promując dalsze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, zapewniając jednocześnie szersze korzyści społeczne, a tym samym zwalczając podstawowe przyczyny ubóstwa energetycznego.

Wzmocnienie roli organizacji pozarządowych w walce z ubóstwem energetycznym

Organizacje pozarządowe mają możliwość dotarcia do osób ubogich energetycznie w celu podniesienia ich świadomości na temat programów zwalczania ubóstwa energetycznego i edukowania ludzi, jak zarządzać swoimi rachunkami. Opracowując niezależnie zarządzany program finansowany przez rząd i / lub producentów energii, kraj może zrobić ważny krok w zmniejszaniu ubóstwa energetycznego.

Przywrócenie wsparcia i poszerzenie możliwości współpracy w ramach lokalnych klastrów energetycznych, aby zmotywować lokalne podmioty do wspierania osób dotkniętych ubóstwem energetycznym, zachęcania do renowacji domów w złym stanie i przynoszenia oszczędności energii.

W Polsce ubóstwo energetyczne dotyczy głównie ogrzewania domów, a lokalnymi dostawcami ciepła są zwykle przedsiębiorstwa komunalne lub przedsiębiorstwa prywatne (w dużych miastach). Dzięki działaniom, które tworzą lokalne klastry i programy wsparcia, oraz obejmują w sposób kompleksowy lokalne firmy remontowe, dostawców ciepła i władze lokalne, można zająć się główną przyczyną ubóstwa energetycznego w Polsce.