Publikacja jest rezultatem projektu zainicjowanego przez Instytut Kościuszki, mającego na celu zbadanie i porównanie bezpieczeństwa energetycznego państw Grupy Wyszehradzkiej. W prezentowanej publikacji eksperci z Polski, Czech, Słowacji oraz Węgier analizują zagadnienie w oparciu o Indeks Bezpieczeństwa Energetycznego. Eksperci wskazują na problemy i wyzwania stojące przed narodowymi politykami energetycznymi, a także dostarczają rekomendacji na temat zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego ze szczególnym uwzględnieniem sektora ropy naftowej, paliw płynnych oraz gazu ziemnego.

Dodatkowo publikacja zawiera ocenę współpracy energetycznej między członkami Grupy Wyszehradzkiej oraz analizę perspektyw eksploatacji gazu łupkowego w regionie.

Kwestie polityki energetycznej, a szczególnie zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego leżą w żywotnym interesie państw grupy V4. Pomimo różnic w strukturze portfolio energetycznych Polski, Węgier, Słowacji oraz Czech dostrzec możemy wiele podobieństw w zakresie wyzwań stojących przed tymi krajami. Wspólne słabości wyeksponowane zostały szczególnie w trakcie kryzysu Ukraina – Rosja, który obnażył problemy bezpieczeństwa energetycznego regionu.

Najbardziej newralgiczną kwestią jest uzależnienie państw V4 od importu surowców z jednego źródła dostaw i brak zintegrowanego rynku energetycznego. Kryzys z 2009 r. pokazał wyraźnie, szczególnie na przykładzie Słowacji, że inwestycje podjęte w celu modernizacji oraz rozwoju infrastruktury energetycznej są dalece mniejsze i w konsekwencji bardziej opłacalne niż koszty i straty poniesione w wyniku przerwy w dostawach surowców. Wyniki prac ekspertów podjętych na potrzeby publikacji pokazują, że sytuacja bezpieczeństwa energetycznego krajów V4 jest lepsza w zakresie ropy naftowej i paliw płynnych, a zdecydowanie mniej korzystna w zakresie gazu ziemnego. W koszyku importu to właśnie ten surowiec zajmuje najwięcej miejsca, a dodatkowo, co znacząco pogarsza sytuację, jest importowany w 92% z jednego źródła – Rosji. To właśnie zmiana tej sytuacji powinna stanowić priorytetowy i kluczowy element współpracy państw V4 zmierzającej do zwiększenia poziomu bezpieczeństwa energetycznego.

Flagową inicjatywą w tym obszarze jest realizacja projektu Korytarza Gazowego Północ- Południe, który znacząco wpłynąłby na podniesienie poziomu bezpieczeństwa energetycznego państw V4. Ogólnym założeniem projektu jest zapewnienie dostępu do alternatywnych dostaw gazu ziemnego dla regionu oraz stworzenie systemu połączonych sieci przesyłowych i odbiorczych gazu, umożliwiającego przepływ surowca nie tylko ze wschodu na zachód, ale także z północy na południe (dwukierunkowo). Korytarz, jako instrument znacznie wzmacniający rynek energetyczny regionu, powinien być realizowany, szczególnie w zakresie finansowym, na poziomie unijnym. Rekomendowana jest także współpraca i nawiązywanie stosunków w ramach sektora energetycznego z Bułgarią, Rumunią i Chorwacją.

Doskonałą okazją do poruszania kwestii energetycznych na poziomie UE są prezydencje w Radzie UE, którym przewodniczą państwa z grupy V4. Węgry, które kończą sprawowanie prezydencji, skupiły się na rozwoju wewnętrznego rynku energii, a polskie przewodnictwo powinno stanowić naturalne dopełnienie zainicjowanych działań i dążyć do rozbudowy zewnętrznego wymiaru europejskiego rynku energetycznego. Państwa V4 powinny stosować się do polityki opartej na dwóch filarach: rozwoju wspólnych stanowisk wobec inicjatyw UE i jednoczesnym kreowaniu i realizowaniu konkretnych projektów o zasięgu regionalnym. Zdolności koalicyjne państw V4 oparte o wspólny interes stwarzają realne możliwości zespołowego i skutecznego oddziaływania na procesy decyzyjne UE. Innym bardzo ważnym energetycznym wyzwaniem stojącym przed krajami V4, a w szczególności przed Polską i Czechami są wzrastające koszty emisji gazów cieplarnianych, co w kontekście gospodarek silnie opartych o zużycie węgla, może doprowadzić do zaburzenia stabilność sektora energetycznego. To, jak poradzą sobie z tą kwestią rządy krajów V4 może rzutować na przyszłą kondycję całych gospodarek tych państw.

 

Publikacja dostępna jest pod adresem: ik.org.pl/pl/publikacja/nr/5896/bezpieczenstwo-energetyczne-panstw-grupy-wyszehradzkiej/

 

Autorzy: Petr Binhack - ekspert Association for International Affairs (Republika Czech), Jakub Jaroš - ekspert Prague Security Studies Institute (Republika Czech), Peter Ševce - ekspert Slovak Atlantic Commission (Słowacja), Maciej Kołaczkowski – Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Melinda Farkas and Endre Szolnoki - eksperci Szazadveg Economic Research Ltd. (Węgry), Pál Kovács - Deputy State Secretariat for Energy Affairs, Ministry of National Development (Węgry)

Publikacja jest współfinansowana przez Międzynarodowy Fundusz Wyszehradzki.

Patronat medialny nad publikacją objął portal EurActiv.pl oraz dziennik "Rzeczpospolita".